mb40

Zdjęcia dwóch scen z trzeciego programu teatrzyku "Sambation". Na fotografiach: A. Berman, Fejnsztejn, Feld, Fenigsztejn, Gazel, Grinszpan, A. Grosberg, Maniela. Teatrzyk powstał w 1926 r. w Wilnie, ale po kilku miesiącach przeniósł się do Warszawy. Występowali w nim tylko profesjonalni aktorzy. Zespołem kierował (i pisał część tekstów) Icchak Nożyk (1889-). Teatrzyk zwykle inscenizował popularne piosenki żydowskie oraz skecze komiczne i melodramatyczne, ale czasem włączał do programu materiał literacki. Zespół dawał występy (w różnym składzie) do 1929 r.

mb99

Anons spektaklu inauguracyjnego "Kunst Teater" Maurice'a Schwartza w Teatrze Kamińskiego, ul. Oboźna 1-3; uroczyste otwarcie - 1 X 1935; przedstawienie inauguracyjne - "Josie Kalb" wg I.I.Zingera; dramatyzacja i reżyseria M. Schwartz; muzyka Leon Kucin; taniec Lilien Szapiro; dekoracje Aleksander Czertow; Zespół: D. Blumenfeld, H. Gotlib, A. Goldenberg, F. Garbarz, M. Garbarz, H. Hart, M. Wicher, I. Turkow, N. Lipman, M. Lipman, A. Morewski, A. Samberg, K. Segałowicz, H. Fiszer, Sz. Kon, A. Kurc, R. Klejnlerer, Sz. Rozen, I. Rotszejn, D. Szajewicz, D. Szapiro, Maurice Schwartz, A. Sztejn i in.; dekoracje, kostiumy, peruki, aparaty oświetleniowe "specjalnie przywiezione z Ameryki".

mb98

W Teatrze Kamińskiego [w Warszawie, ul. Oboźna 1-3] aktualnie trwają gorączkowe przygotowania do otwarcia tu Kunst Teater [Teatru Artystycznego] Maurice’a Schwartza. Dwadzieścia kilkoro żydowskich aktorów i aktorek, wśród nich wielu/wiele znanych, pracuje pod kierunkiem dyrektora Kunst Teater z Nowego Jorku nad inscenizacją adaptacji powieści „Josie Kałb” I. J. Zingera. Artysta przyjechał z Ameryki (którą musiał opuścić „z różnych przyczyn”) do Polski przed trzema tygodniami i napotkał na drodze tyle przeszkód, że autor nazywa to „sziwe-medure gehenem” – „siedem kręgów piekieł”. A wszystko z powodu ambitnych planów. Gdyby przyjechał tu jak typowy „gwiazdor na gościnnych występach” ze „sztuczydłem” [pjesele], żeby „zmajstrować sobie” „zespolik” [trupełe], który będzie statystował w jego tle - w tle gwiazdy, nie miałby tyle problemów. Ale on wziął do swojej trupy wszystkich najlepszych aktorów i aktorki żydowskie z Polski ([A.] Morewski, [A.] Samberg, [D.] Szapiro, [A.] Sztejn, [M.] Lipman, [D.] Blumenfeld, [K.] Segałowicz i in.), którzy/które wystąpią nie tylko w głównych rolach, ale i w scenach zbiorowych. Przywiózł dekoracje, kostiumy, peruki i aparaty oświetleniowe, jakich nie ma w Europie. Pragnie tu podjąć próbę skierowania poważnej jidyszowej pracy teatralnej na nowe tory. Za pierwszą inscenizacją pójdą następne. Tak w każdym razie wyobraża sobie swoje miejsce w Polsce Maurice Schwartz. „Literarisze Bleter” popiera te plany i zaprasza publiczność na inaugurację Kunst Teater w Teatrze Kamińskiego.

mb39

Na wstępie Artur Śliwiński zostaje przedstawiony jako znany historyk, były premier, który aktualnie zawiaduje Teatrami Miejskimi w stolicy. Rozmowa odbywa się w jego gabinecie w budynku Teatru Wielkiego [w Warszawie]. Urzędnik zgodził się odpowiedzieć na ogólne pytania. Uważa, że najważniejszym problemem dla teatrów jest sama twórczość. On sam sprawami wewnętrznymi, np. współpracy między aktorem a reżyserem, nie zajmuje się. Zdaniem Śliwińskiego u podstaw obecnego kryzysu teatru leży nie apatia społeczeństwa, ani wina artystów. Ostatnio z Teatrami Miejskimi współpracowali bardzo zdolni artyści. Jako przyczynę kryzysu podaje brak sztuk (zarówno polskich, jak i tłumaczonych) odpowiednich dla odbiorcy, który przeżył wojnę i dziesięciolecie powojenne. Nie ma w tym bezpośrednio niczyjej winy. Zastój dotknął nie tylko teatr, ale i inne dziedziny sztuki (np. literaturę). I nie chodzi tutaj o formę, lecz o treść. W teatrze w praktyce wyraża się to kłopotami z frekwencją. W konsekwencji dochody z biletów stanowią jedynie znikomą część budżetu teatrów miejskich. Miasto stara się wyrównywać straty, ale ostatnio liczba scen miejskich zmniejszyła się z 4 do 3. Upadł Teatr im. W. Bogusławskiego, w którym nawet „Nieboska komedia” [Z. Krasińskiego w reż. L. Schillera] nie przyniosła zysków kasowych. W Teatrach Miejskich priorytetem powinny być sztuki narodowe, autorów polskich. Udało się wprowadzić taki repertuar dramatyczny, ale już nie operowy. Na pytanie o to, jakie ma wyobrażenie o teatrze żydowskim, Artur Śliwiński odpowiada, że był kilka razy na przedstawieniach, ale niewiele może powiedzieć. Uważa, że u podstaw kryzysu w teatrze żydowskim leżą takie same przyczyny, jak w przypadku zastoju scen polskich. Żadnego przedstawienia teatru WIKT [Warszawskiego Żydowskiego Teatru Artystycznego] nie widział. Nie może oddać temu zespołowi budynku Teatru im. W. Bogusławskiego, ponieważ nie leży to w jego kompetencjach (nie jest to gmach miejski).

mb48

Dnia 1 IV rozpoczął się nowy sezon teatralny. W Warszawie będą działać dwa teatry [żydowskie]: "Skala" i Kamińskiego. Trupy obu tych teatrów zostały zorganizowane na zasadzie gażowej. "Skala" będzie miała charakter teatrzyku rewiowego. Kierował będzie A. Sztokfeder. Trupa już została skompletowana, a występy - rozpoczęte. Najnowszą premierą jest 4 program "Sambationu". Teatrem Kamińskiego będzie kierował M. Winder. W repertuarze znajdą się operetki i melodramaty. Zespół wciąż jest kompletowany, a repertuar - przygotowywany. Inauguracja występów - w święta. Na początek wystawiona zostanie operetka "Amerikaner rebicyn" [Amerykańska rabinowa]. [System gażowy organizacji teatru oznacza, iż każdy artysta otrzymywać będzie z góry ustaloną gażę. Jest to system korzystny dla artystów (i dlatego popierany przez związki zawodowe), a jednocześnie "najkosztowniejszy" dla przedsiębiorcy. Przyjęcie go na początku sezonu oznacza nadzieje na wysokie zyski kasowe].

mb15

3 zdjęcia z przedstawień

mb11

WIKT Dowid Pinski "Der ojcer" [Skarb]; Teatr Skala "Dos drite Sambatjon-program" [Trzeci program Sambationu]; Teatr Wielki codzienne opery ze starego repertuaru; Teatr Narodowy "Di Rojber" [Zbójcy F. Schillera] w nowej inscenizacji; Teatr Letni "Di macht fun reklam" [Potęga reklamy]; Teatr Polski "Der diner fun cwej harn" [Sługa dwóch panów]; wznowienie: Di geszichte fun zind" [Dziejów grzechu S. Żeromskiego]; Teatr Mały "Majn tajerste Peg" [Najdroższa Peg]; Teatr Ćwiklińskiej i Fertnera "Potasz i Perlmuter"; Teatr Nowości "Di cirk-princesin" [Księżniczka cyrku]; Perskie Oko "Di szopke iber di szopkes" [Szopka nad szopkami]; Qui Pro Quo "Karnawal fun szlagers" [Karnawał przebojów];

mb06

W ciągu ostatnich tygodni akcja na rzecz poprawy położenia teatru WIKT przybiera na sile. Odrzucenie przez większość kahalną prośby o dofinansowanie sceny oburzyło wszystkie warstwy ludności żydowskiej. Na drugą konferencję w tej sprawie (7 I) przybyli m.in. przedstawiciele Związku Kupców oraz Związku Żydowskich organizacji akademickich. Postanowili oni ostro zaprotestować przeciwko "wandalizmowi" gminy żydowskiej. Dr I. Schipper przedstawił sprawozdanie z wizyty w kahale. Dr N. Mejzil referował projekty omawiane przez Komisję Organizacyjną. W dyskusję włączyła się też publiczność. Padły nowe propozycje: stworzenia grupy abonentów, wydania ulotek propagujących teatr żydowski, zorganizowania przedsprzedaży biletów w różnych organizacjach społecznych, "wykupienia" 15-20 przedstawień każdej nowej inscenizacji w celu stworzenia warunków dla przygotowania nowych spektakli, podjęcia USILNYCH starań o duże subsydium od kahału etc. Wybrano tymczasowy komitet w składzie: dr I. Schipper, pani dr Syrkin, Zerubawel, N. Mejzil, H. Isz, J. Pat, A. Grafman, Abramson, Rozenbojm i M. Melman (z WIKTu). Powołano też do życia Radę Plenarną, do której wejdzie po 1 przedstawicielu z każdej organizacji gotowej wesprzeć teatr. Do 15 I przyjmowane będą kandydatury do Rady Plenarnej Towarzystwa Teatralnego. Komitet tymczasowy na swoim pierwszym posiedzeniu postanowił zwrócić się do prasy miejscowej z prośbą o wygospodarowanie w piątkowym numerze specjalnej strony poświęconej wsparciu tej akcji. Zdecydowano także o druku specjalnych formularzy protestu - do podpisania przez każdego widza WIKT. Warszawska prasa codzienna bardzo ciepło przyjęła akcję, opublikowała szczegółowe sprawozdania z działań. Może dzięki temu publiczność wreszcie obudzi się z letargu. Według sprawozdania tylko 4-5% ludności żydowskiej w Warszawie chodzi do JEDYNEGO teatru żydowskiego jidysz JEDEN RAZ W MIESIĄCU. Każdy w swoim kręgu może i powinien propagować jedyny teatr jidysz w Warszawie.

mb04

W szabes 1 I w lokalu Teatru Kamińskiego odbyła się konferencja na temat położenia i perspektyw Warszawskiego Żydowskiego Teatru Artystycznego WIKT. Przybyło 50 przedstawicieli różnych instytucji i prasy. Zygmunt Turkow przedstawił sytuację teatru: deficyt, konieczność utrzymywania sceny z oszczędności kierownictwa. Kahał odrzucił prośbę o dofinansowanie teatru. Kierownictwo sceny potraktowało to jak policzek, ale nie popadło w rozpacz. W. [?] Melman przedstawił dokładne sprawozdanie z działalności WIKT. Przez pierwsze 2 miesiące teatr odwiedziło ponad 30000 osób, z czego połowa wykupiła miejsca na galerii [najtańsze], jedna czwarta na parterze, jedna czwarta w amfiteatrze. Z wyliczenia wynika, że 4-5 % żydowskiej ludności Warszawy chodzi do WIKT raz w miesiącu. Teatr funkcjonuje przy 40-procentowym deficycie, ale nie ustaje w działaniach, przygotowuje nowe przedstawienia, planuje urządzenie przy teatrze studia. Po sprawozdaniu przyszedł czas na dyskusję. Wszyscy zgromadzeni negatywnie ustosunkowali się do odmowy przez kahał subsydiowania jedynego jidyszowego teatru dramatycznego w Warszawie. Pojawiła się nawet propozycja, aby wszystkie towarzystwa, które przysłały na konferencję swoich przedstawicieli, złożyły się na sumę 6000 zł, której odmówił kahał. Na koniec podjęto ostrą w tonie rezolucję przeciwko kahałowi, zawierającą postulat ponownego rozpatrzenia sprawy. Uformowano komisję, mającą na celu zorganizowanie komitetu wspierającego WIKT. W skład komisji weszli: dr I. Schipper, N. Mejzil, Abramson, Sz. Mendelson, Rozenbojm. Przedstawiciele komisji (dr I. Schipper, N. Mejzil, dr I. Rubin) udali się do zarządu kahału, aby przekazać postanowienia konferencji i skłonić kahał do wycofania odmowy. W piątek 7 I odbędzie się konferencja, na której wybrani zostaną przedstawiciele wszystkich żydowskich instytucji kulturalnych chętnych do przyjścia z pomocą jedynemu żydowskiemu teatrowi dramatycznemu w Warszawie.