W pierwszych dniach stycznia 1942 prezes Judenratu Czerniaków zwołał posiedzenie, gdzie poinformował, że za sumę półtora miliona złotych, za którą można kupić 1500 ckożuchówc dla Niemców, skazani na śmierć zostaną zwolnieni737.
Odbyło się drugie zebranie różnych działaczy społecznych w tej samej kwestii.
Starły się dwie opinie: jedni byli za tą propozycją – jeśli istnieje najmniejsza szansa, że skazani na śmierć zostaną uwolnieni, to trzeba zrobić wszystko w tym kierunku; inni, kierując się zasadą738: " אין פדיון את השבוין יתר על כדי דמיהן " i także biorąc pod uwagę wiele innych okoliczności – byli jej przeciwni. aa[…]aa [8] [Przeważyła] pierwsza opinia.
W styczniu doszło do wielkiego masowego zgromadzenia przedstawicieli komitetów domowych poświęconego tej kwestii.
Zgromadzenie odbyło się w lokalu Żydowskiej Opieki Społecznej przy ulicy Tłomackie 5. Salę, hol, wszystkie korytarze szczelnie wypełniał tłum ludzi.
W prezydium zasiadają: dr Ringelblum, dyrektor Giterman739, Menachem Kon740,
rabin Rogoźnicki741, Starobiński742, Z. Frydman743 i radca Rozen744. Przewodniczy dr Ringelblum, sekretarz – rabin Huberband. Za akcją przemawiali: dr Ringelblum, Z. Frydman, rabin Rogoźnicki, radny Rozen, dyrektor Giterman. Wszystkie komitety przystąpiły do natychmiastowej akcji. Kwotę półtora miliona złotych zebrano z naddatkiem, ale do dziś, czyli do 5 lutego 1942, skazani nadal znajdują się w więzieniu.
[8v] Załączamy kopię745.
737 Por. Adama Czerniakowa dziennik, s. 239 i n.
738 TB, Gitin 45a, w dużym przybliżeniu: koszt wykupu więźniów nie może przekraczać ich wartości. Wykup uwięzionych (hebr. pidjon szwujim) należy do najważniejszych form żydowskiej dobroczynności. Żeby nie zachęcać do porywania Żydów dla okupu, prawo żydowskie wprowadziło ograniczenie jego wysokości.
739 Icchak Giterman (1889–1943), przed wojną dyrektor Jointu w Polsce, w getcie działacz pomocowego sektora społecznego, członek Komisji Finansowej przy ŻOB, zastrzelony przez Niemców 18 stycznia.
740 Zob. Wstęp, przyp. 103.
741 Noach Rogoźnicki – w getcie był rabinem okręgu 11 i 12.
742 Szlomo Starobiński – przed wojną dyrektor Keren ha-Jesod; podczas okupacji działacz Komisji Koordynacyjnej, a następnie ŻSS, kierownik Wydziału Zbiórki Pieniężnej SPS ŻSS. Zob. Ludzie i prace „Oneg Szabat”, s. 94; Żydowska Samopomoc Społeczna, dok. 202.
743 (Aleksander) Zysze Frydman (1897–1943), rabin, działacz społeczny, sekretarz generalny Agudy. Studiował w jeszywie cadyka sochaczewskiego. W 1926 r. wszedł w skład Rady Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie. Był także dyrektorem Centralnej Organizacji Oświatowej „Chorew”. W getcie należał do przywódców ortodoksji. Z ramienia Agudy w styczniu 1940 r. wszedł w skład Zespołu Przedstawicieli Stronnictw Politycznych przy Sekcji Społecznej ŻSS. Udzielał się w patronacie „Ezrat ha-Tora”, organizacji wspomagającej tajne jeszywy i uczonych w Torze. W lutym 1942 r. A. Czerniaków mianował go przewodniczącym Komisji Religijnej Judenratu.
744 Henryk (Chil) Rozen (1899–1942), przed wojną kupiec i nauczyciel, współwłaściciel gimnazjum, w getcie członek Komisji Batalionu Pracy, radny i przewodniczący Wydziału Pracy RŻ, działał także w Zakładzie Zaopatrywania. Został zastrzelony przez Niemców w getcie, gdy jechał na Umschlagplatz,
by ratować swego brata.
745 Brak załącznika. Dokument zachował się w odpisie w ARG: Żydowska Samopomoc Społeczna, dok. 202.
