Na nowym cmentarzu, który funkcjonuje już od 200 lat936, [28] nadzorcą był volksdeutsch. Po wkroczeniu tamtych zrobił się on bardzo pewny siebie. Zwrócił się do gminy o wypłatę większej sumy pieniędzy, jaką ta rzekomo mu zalegała. Domagał się także udzielenia mu zgody na wycięcie na cmentarzu 50 największych i najstarszych drzew. Dług gmina mu zwróciła, próbując w ten sposób sprawić, żeby zrezygnował z wycinki drzew. Bez skutku. Przyszło ustne ostrzeżenie, żeby go się nie czepiać, bo będzie tylko gorzej. Nie mając innego wyjścia, gmina żydowska dała mu zgodę na wycinkę. Zamiast 50 „strażnik” wyciął prawie wszystkie drzewa na cmentarzu, uszkadzając przy tym sporo starych nagrobków.
Sztyble aleksandrowski, radomszczański, kromołowski i skierniewicki, jak również
bejt ha-midrasz reb Fiszla Aleksandrowicza937 zostały zajęte przez pogorzelców, którzy ucierpieli po podpaleniu domów w dzielnicy żydowskiej.
[29] Sosnowiec
W poniedziałek 4 IX [19]39 na ulicy Piłsudskiego pokazał się pierwszy 2-osobowy
patrol niemiecki. Zaatakowali go 4 Polacy i Niemców zabili.
W nocy z poniedziałku na wtorek, z 4 na 5 t.m., do Sosnowca wkroczyli tamci.
Kiedy tylko weszli do miasta, aresztowali 300 Żydów, mieszkańców ulic Ostrogórskiej i Chłodnej, przenieśli ich do budynku c„ubezpieczalni”c938 i wszystkich 300 tej samej nocy zastrzelili.
Nazajutrz, we wtorek 5, wszystkich mężczyzn Żydów internowano w specjalnie
utworzonym obozie koncentracyjnym w budynku fabryki Schoena939. Tam wszystkim Żydom ogolono brody; dręczono ich w nieludzki sposób. Żydowscy lekarze w białych fartuchach musieli sprzątać nieczystości z ulic i domów.
Po 2-dniowym internowaniu Żydów rozdzielono na rożne cplacówkic robocze.
Część Żydów posłano do pracy w areszcie miejskim, do tak zwanej c„kozy”c. W piątek, 8 t.m., jeden z aresztowanych Żydów upuścił na podwórze, gdzie pracował, butelkę z kawą, którą mu dostarczono z domu. Butelka się rozbiła. Akurat przejeżdżało tamtędy należące do tamtych auto, najechało [30] na kawałek szkła, które zrobiło w coponiec dziurę. Od razu zwołano wszystkich Żydów, straszliwie i nieludzko bito ich i dręczono, motywując to tym, że Żydzi celowo podłożyli szkło, żeby uszkodzić auto. 7 Żydów, w tym: Rzeszaka, Jekla Ernsta i Rozenblata, naszych świętych męczenników, zastrzelono. Następnie tych 7 zastrzelonych, jak również wcześniejszych 300 Żydów pogrzebano razem na cmentarzu940.
936 Nowy cmentarz w Piotrkowie (ul. Spacerowa) założony pod koniec XVIII w. należy do największych w Polsce (pow. 13 ha) i zachowało się tam 1740 nagrobków, najstarszy z 1796 r.
937 Fiszel Aleksandrowicz (zm. 1898), fundator wzniesionego w 1882 drugiego bejt ha-midraszu. Zob. M. Feinkind, Dzieje Żydów w Piotrkowie, s. 41.
938 Mowa o budynku Kasy Chorych (Ubezpieczalni Społecznej) w Sosnowcu (ul. 3 Maja 33), wzniesionego w latach 1933–1935, obecnie znajduje się w nim Szpital Miejski nr 2.
939 Na terenie fabryki Schoena, gdzie mieściła się przędzalnia (ul. Partyzantów), Niemcy zaraz po wkroczeniu do Sosnowca zorganizowali obóz dla ludności żydowskiej, który funkcjonował do lutego 1941 r.
940 Zob. Natan Eliasz Szternfinkiel, Zagłada Żydów Sosnowca, wyd. 2, Warszawa 2017, s. 22.
