nie orientował się, co dzieje się przy wschodniej ścianie, tylko zaczął krzyczeć: „Pali się! Pali się!”. Na babińcu powstała straszna panika. Kobiety zaczęły się wzajemnie tratować, przez co kilka z nich zginęło. Miesiąc później, jak mówi legenda, bez żadnej przyczyny budynek nagle się zapadł i Zgierz został pozbawiony bóżnicy.
Tak się złożyło, że w tym czasie rabinowi Zgierza, reb Szalomowi Cwiemu
Konowi996, zaproponowano stanowisko rabina w Kaliszu. Zgierski rabin postanowił objąć rabinat kaliski.
W tym samym czasie – 85 lat temu, czyli w roku 5615997, do Zgierza przyjechał na szabat reb Jechiel Meir998, cadyk gostyniński. Mieszkańcy udali się do cadyka ze skargą na swojego rabina, który chce ich opuścić. Kiedy rabin przyszedł z wizytą do cadyka, ten zapytał go, czemu to chciałby opuścić miasto.
Na to rabin mu odpowiedział: „Jak mógłbym żyć w mieście, gdzie nie ma żadnej
bóżnicy?”. Cadyk przyznał mu rację [5] i obiecał rabinowi, że jeśli nie opuści Zgierza, to postara się, by szybko przystąpiono do budowy pięknej bóżnicy.
Cadyk gostyniński zwołał naradę miejscowych obywateli i przekazał im żądanie
rabina. Postanowiono natychmiast przystąpić do budowy bóżnicy; na tej samej naradzie od ręki zebrano 3000 rubli. Nazajutrz kupiono plac w centrum miasta i niezwłocznie przystąpiono do budowy pięknej bóżnicy.
Prace budowlane trwały kilka lat. Bóżnica stała się wspaniałą konstrukcją architektoniczną. Z zewnątrz wyglądała surowo, a wewnątrz miała przepiękną kopułę, wyobrażającą sklepienie niebieskie: słońce, księżyc i gwiazdy. W 4 rogach były 4 drewniane, niezwykle wysokie i wąskie balkony, naśladujące balkony w Świątyni Jerozolimskiej999.
W synagodze było 70 zwojów Tory i mnóstwo srebrnych klej kodesz. Pośrodku
bóżnicy znajdowała się drewniana bima, prawdziwe dzieło sztuki, którą z własnych
pieniędzy ufundowała – jak głosił napis – gHasiag Chana, żona reb Dawida. Było wiele drogich parochetów i kaporetów, w tym jedwabny parochet z 56261000 roku, wyszywany srebrem i złotem; nakrycie na amud, mające prawie 200 lat, bo pochodzące z roku 55321001. Nakrycie było wykonane z jedwabiu i aksamitu, wyszywane w złote i srebrne pasy; pochodziło ono [6] z parochetu, który pewna gmina żydowska podarowała na otwarcie zgierskiej bóżnicy.
Kilka lat temu zgierska gmina, jedna z najbogatszych w Polsce, zdołała zainstalować w bóżnicy prawie 50 gmosiężnychg żyrandoli elektrycznych.
W czasie poprzedniej wojny światowej Rosjanie, a później Niemcy traktowali bóżnicę z wielkim szacunkiem. Niemieckim oficerom, którzy bóżnicę często odwiedzali, brakowało słów, gdyż byli pod takim wrażeniem jej piękna.
996 Szalom Cwi ha-Kohen (1793–1877), rabin zgierski w latach 1827–1888. Zob. Ha-raw rabi Szalom Cwi ha-Kohen (hebr., Rabin Szalom Cwi ha-Kohen), w: Sefer Zgierz, s. 345–354.
997 Rok 1856.
998 Jechiel Meir Lipszyc (1810–1888), po śmierci Abrahama Landaua z Ciechanowa w 1875 r. został obwołany cadykiem.
999 Nie wiemy, jak wyglądała Świątynia Jerozolimska, istnieje wiele interpretacji w postaci rysunków, obrazów i modeli wykonanych na podstawie opisów biblijnych. Nie zachowały się żadne zdjęcia wnętrza synagogi zgierskiej.
1000 Rok 1866.
1001 Rok 1772.
