różne sceny biblijne. Ponad schodkami na aron ha-kodesz na żelaznym łańcuchu i grubym sznurze wisiał polski orzeł. Z jego dzioba wychodził łańcuch, na którym wisiał ner tamid. Polski orzeł wisiał w bóżnicy jedynie w czasach polskich1036. Wiele Żydzi wycierpieli od carskiego okupanta, żeby polskiego orła uratować.
Pośrodku bóżnicy, dokładnie pod środkową częścią kopuły, stała wspaniale rzeźbiona bima. Na kopule od strony ściany wschodniej wielkimi literami był napisany rok [25], w którym bóżnicę wybudowano – jak kazał Magid z Kozienic: Teka be-szofar gadol le-cherutenu, przy czym litery taw, kaf, ajin oznaczono, żeby było wiadomo, że ich zsumowana wartość numeryczna odpowiada tej dacie.
W bóżnicy znajdował się stary sidur, napisany na pergaminie, zawierał modlitwy
i hymny na cały rok. Ten sidur był dużo starszy niż bóżnica i pochodził z pierwszego bejt ha-midraszu. Była także artystyczna tablica do liczenia omeru, która składała się z 7 rzędów: po siedem dni w każdym rzędzie. Do tablicy była przymocowana artystycznie wykonana rączka z palcem wskazującym, stary mechanizm zaś umożliwiał przesuwanie jej z jednej pozycji na inną, tak że każdego dnia wysunięty palec wskazywał odpowiedni dzień omeru. Na podstawie oznaczenia kropkami poszczególnych liter w napisie: U-sfartem lachem mi-machrat ha-szabat1037, można było stwierdzić, że tablicę wykonano w roku 55601038, czyli 10 lat przed wybudowaniem bóżnicy.
Na ścianie zachodniej, za galerią dla kobiet, na dwóch listwach wisiał tron Eliasza.
Tron był bardzo stary, o wiele starszy od bóżnicy. Został powieszony po to, żeby nikt na nim nie siadał, i zdejmowano go [26] jedynie na uroczystości obrzezania.
W bóżnicy była artystyczna skarbonka na datki1039, z zewnątrz wcale nie przypominająca skarbonki. Była ona umieszczona w csłupiec, który zaczynał się na babińcu, gdzie był otwór do wrzucania monet, i ciągnął się w dół do sali dla mężczyzn, gdzie również był otwór do wrzucania monet. W zmyślny sposób słup otwierał się od góry do dołu i można było wyjąć zebrane monety.
W przedsionku były 3 izdebki, gdzie modliły się bractwa: talmud-tora, chewra
kadisza i inne. W pierwszej izdebce była kuna na szyję, w którą zakuwano przestępców religijnych. 90-letni starzec, nieżyjący już od 30 lat, opowiadał, że pamięta, że kiedy był dzieckiem, widział, jak w kunę zakuto szanowanego gospodarza za grzeszenie z kobietą, a wszyscy Żydzi przychodzili do przedsionka i pluli mu w twarz.
W bóżnicy był wspaniały zegar, który podczas wizyty w swoim rodzinnym miasteczku podarował pewien amerykański Żyd z ziomkostwa wareckiego.
W bóżnicy był także stary mosiężny świecznik o 5 [27] rzędach ramion umieszczonych jeden nad drugim. W świeczniku mieściło się jednocześnie 100 świec.
W bóżnicy było 46 zwojów Tory przy kilku srebrnych klej kodesz.
Koło bóżnicy znajdował się bejt ha-midrasz, oddzielony od niej jedynie wąską
uliczką. W mieście był zwyczaj, że tą uliczką musiał przejść każdy kondukt pogrzebowy.
1036 Prawdopodobnie mowa o okresie Królestwa Polskiego; Orzeł Biały wisiał także w latach międzywojennych, zob. M. i K. Piechotkowie, Bramy Nieba, s. 523, 524.
1037 I odliczycie sobie od dnia po szabacie (hebr.); Kpł 23,15.
1038 Rok 1800.
1039 W oryg. cedaka.
