Rabi Szymszon z Sens (Maharasz; urodzony w Sens we Francji w roku 1150,
zmarł w r. 1230) w swym komentarzu do traktatu przytacza Zeraim1281 wyrazy w języku Kenaan. I tak Maharasz tłumaczył słówko pargin (mak) jako makum w języku Kenaan.
To samo wyjaśnienie znajdujemy w komentarzu rabina Izaaka ben Malchizedeka [z] Siponto1282 do tegoż traktatu Zeraim. I on objaśnia wyraz pargin – makom w języku Kenaan.
Mordechaj ben Hilel (urodzony na początku XIII wieku, zginął śmiercią męczeńską
w Norymberdze w r. 1298) w swoim dziele Mordechaj (w komentarzu do traktatu
Ketubot) również wspomina kilkakrotnie Żydów z kraju „Kenaan”, przy czym ma na
myśli kraje słowiańskie.
Autorzy, którzy żyli po XIII wieku, już nie używali wyrazu Kenaan w celu określenia
kraju czy też języka słowiańskiego. W tym czasie we wszystkich dziełach, w których mówi się o Żydach z krajów słowiańskich, występuje dokładne określenie poszczególnych krajów, o których jest mowa: „Bihem”1283, Rosja czy Polonia.
[13/10] Rozdział 3
Jaki kraj określa się mianem Rusja lub Ruszja?
W starych księgach Polskę określano mianem Rusja.
Przesłanki, które pozwalają tak myśleć, są następujące:
1) we wszystkich zbiorach responsów, w których jest mowa o Rosji, kraj ten
nazywa się medinat Moskwa1284. Rosjanie określani są mianem Moskowiter1285: [XXII] „którzy w czasie wojny szli z [mieszkańcami państwa] moskiewskiegoˮ.
2) Beniamin z Tudeli w swym opisie podróży pisze: [XXIII] „Rusja to wielkie
królestwo od wrót Pragi do wrót Kijowa, wielkiego miasta na krańcu królestwa”. Tak
więc cały obszar od Pragi do Kijowa, a więc Polskę, nazywa mianem Rosji;
3) rabi Josef Kolon (Maharik; urodził się w 1420 r., zmarł w r. 1480) w swoim
zbiorze responsów pisze1286: [XXIV] „Miasto Lwów w Rosjiˮ, czyli leżące w Polsce miasto podaje jako leżące w Rosji1287;
4) rabi Jom-Tow Heller1288 w swym dziele Tosfot Jom-Tow pisze: [XXV] „Niemirów
Wielki w kraju Rusja”. Także on, sam będąc rabinem w polskich miastach, Polskę
nazywa Rosją, gdyż dawniej tym właśnie mianem określano Polskę;
1281 □ (37) „Szawuot”, rozdz. II, Miszna 7. Pwt 18,10. Ziarna (hebr.).
1282 Siponto – miasto w Apulii w południowych Włoszech. Izaak ben Melchizedek z Siponto (1110–1170), rabin, talmudysta, autor komentarzy.
1283 □ (38) „Bihem” (Bohemia) występuje często w dziełach XI, XII i XIII w. Nie piszemy tu o Bohemii, ale o Rosji i Polsce. Nazwa „Kenaan” dotyczy tylko Rosji i Polski.
1284 Państwo Moskwy (moskiewskie) (hebr.).
1285 □ (1) Patrz responsa Rema, [Maha]rsa, Maharam z Lublina, BaCh, gaoni … i innych.
1286 □ (2) szoresz kapad. Szoresz kapad (hebr., odcięty korzeń).
1287 □ (3) [Traktat] Pea 87,44, także komentarz do Ejcha [Lamentacje].
* Rzecz jasna, że rabi Josef Kolon ma tu na myśli Ruś.
1288 Jom Tow Heller (Gerszon Saul Jomtow Lipman Heller) (1579–1654), rabin (m.in. na Kazimierzu), talmudysta, rektor krakowskiej jeszywy, autor m.in. autobiografii Megilat ewa (ok. 1645).
