5) rabi Gedaljahu Jechija w swym dziele Szalszelet ha-kabala1289 pisze o Maharszalu, który był rabinem w Lublinie: [XXVI] „rabi Szlomo Luria (Maharszal) w Rosjiˮ.
6) rabi Menachem Mendel Krochmal, rabin Nikolsburgu1290, autor znanego zbioru
responsów Cemach Cedek, w dziele tym pisze1291: [XXVII] „Zdarzyło się pewnej osobie, która mieszkała w jednej z gmin w okolicy Lwowa w kraju rosyjskim”;
z7) rabi Szlomo Luria, rabin lubelski, w swoim zbiorze responsów Polskę nazywa
Rosją;
8) rabi Beniamin z [Ulanowa?], autor zbioru responsów Meor Beniamin1292, też
określa Polskę tym mianem. Wnioskujemy to na podstawie jego słów1293: [XXVIII]
„Będąc w jesieni swego życia w kraju Rusja...” – a przecież młodość, jak wiadomo,
spędził on w Polsce;
[14/11] 9) rabi Issachar Ber Naftali ha-Kohen, znany też jako Berman Aszkenazy
ze Szczebrzeszyna1294, pisze1295: [XXIX] „Rzekł Issachar ... ze świętej gminy Szczebrzeszyn, leżącej w kraju Rusja”1296z1297.
10) na stronie tytułowej komentarza do midraszy, napisanego przez rabiego Naftalego Gaona, jest mowa o tym, że autor stał na czele jeszywy we Lwowie w kraju Rosji;
11) gdy w literaturze rabinicznej mowa o tzw. Waadej aracot1298, to bez względu
na to, czy reprezentował 3, 4, czy też 5 „krajów”; czy wtedy, gdy brali w nim udział
tylko delegaci Polski, Litwy i Rusi; czy też wtedy, gdy brali udział delegaci Wielkopolski, Małopolski, Rusi, Litwy i Wołynia – zawsze wyraz Rusja oznaczał Galicję. W każdym razie jasne jest, że część Polski była nazywana Rosją1299, przy czym nie chodziło o właściwą Rosję1300.
(hebr., Zwój nienawiści) (Wrocław 1836), zmarł na Kazimierzu i został pochowany na cmentarzu Remu (ul. Szeroka).
1289 Gedaliahu ben Jechija (Gedaliahu ibn Jechija ben Josef) (1515–ok. 1587), historyk, uczony, autor m.in. Szalszelet ha-kabala (hebr., Łańcuch tradycji) (Wenecja 1587; Warszawa 1877).
1290 Nikolsburg (Mikulov, miasto na Morawach). Menechem Mendel ben Abraham Krochmal (ok. 1600–1661), rabin, autor zbioru responsów Cemach Cedek (hebr., Szczep sprawiedliwy, motyw Jr 23,5) (Altdorf 1775), opublikowanych po jego śmierci przez syna.
1291 □ (4) siman 108.
1292 Prawdopodobnie mowa o miasteczku Ułanów na Podolu (obecnie Ukraina), ale także liczna gmina żydowska była w Ulanowie (pow. Nisko). Meor Beniamin (hebr., Światło Beniamina).
1293 □ (5) tamże, siman 62.
1294 Berman Aszkenazy (Issachar ben Naftali ha-Kohen) (?–1586), komentator midraszy, kabalista, autor m.in. komentarza do Midrasza Raba: Matenot Kehuna (hebr., Dary kapłańskie, 24 dary przeznaczone dla kapłanów, pojęcie pojawia się w tej formie TB: Baba Kama 110, traktat Chulin 133) (1584). Zob. PSJ, t. 1, s. 119.
1295 □ (6) We wstępie do jego książki Matanot kehuna o midraszu.
1296 □ (7) Patrz „Ocar ha-sifrut”, artykuł … rabina … Natana Dembicera … 18.
1297 z–z brak w BFG.
1298 * [Nie zamieszczono przypisu z BŻIH na temat Waad arba aracot, zawierającego wiele nieścisłości]. Zob. przyp. 975.
1299 Mowa o Rusi.
1300 □ (8) W sprawie „Waad arba aracot” patrz: Dubnow, Księga Jubileuszowa na cześć Nachuma Sokołowa, wstęp do pinkasu Medinat Lita, s. 13 i w przyp. 1; Harkawy Chadaszim gam jaszanim, przedmowa do rozdz. VII Graetza, Wetsztejn Ha-asif (hebr., Czas zbiorów) rozdz. VI i II.
