i z okolicznych domów. W ciągu dnia nie mamy z nimi żadnego kontaktu. Wieczorem, około wpół do 5, kiedy opuszczają kryjówkę, zachodzą do nas na górę i dzielą się różnymi informacjami politycznymi i najnowszymi wiadomościami, które w ciągu dnia usłyszeli od kobiet, bo żaden mężczyzna nie ma odwagi wyjść na ulicę. Dziś opowiadali, że polskie wojsko odniosło pod Warszawą wielkie zwycięstwo, przełamało front n[iemiecki] i odrzuciło wroga pod Skierniewice. Jako dowód na to wskazują na dziesiątki samochodów z czerwonym krzyżem, które [83] bez przerwy przywożą rannych do miejscowych szpitali wojskowych.
Piątek, wigilia Jom Kipur 22 IX
Sytuacja ludności żydowskiej pogarsza się z dnia na dzień. Nie ma mowy, by Żydzi
zajmowali się handlem lub rzemiosłem. Łapanie na roboty przybiera niebezpieczne
formy. Rekwirowanie całego dobytku trwa nadal. Teraz dopiero okazuje się, jakie wielkie bogactwa mieli Żydzi. Dziś zaczęło się coś nowego. Żydom nie konfiskuje się tylko pieniędzy, towarów, produktów, biżuterii itp., zaczęto zabierać także meble, pościel i ubrania. Drożyzna wciąż rośnie. Zabroniono chłopom i w ogóle chrześcijanom sprzedawać Żydom jakiekolwiek płody rolne. U piekarzy stoi się całymi nocami w kolejce, czekając na świeży wypiek chleba.
Na wielu ulicach prąd jest już z powrotem. Dziś wieczorem, przed Kol Nidrej, prąd
[84] pojawił się u nas w domu, ale baliśmy się włączyć światło.
Po raz pierwszy w historii żydowskiego Piotrkowa w bóżnicy nie zostanie odprawiona modlitwa Kol Nidrej; w Jom Kipur modły się nie odbędą.
2 dni przed Jom Kipur przyszedł do bóżnicy oddział N[iemców]. Z 30 znajdujących
się tam zwojów Tory ściągnęli sukienki, odłamali drążki129, a część zwojów podarli
i pocięli. Zrabowali srebrne klej kodesz, wśród których znajdowały się sprzęty należące do gminy żydowskiej w Lipinach. Bimę130, aron ha-kodesz, fotel proroka Eliasza131, amud oraz wszystkie ławki zniszczyli i połamali. 30 podartych, obdartych z ozdób zwojów Tory rzucili na placu naprzeciwko bóżnicy i postawili żandarma, żeby Żydzi nie mogli ich ratować. To samo zrobili ze zwojami Tory bejt ha-midraszu, który znajduje się obok bóżnicy. Niemal wszystkie księgi, wśród których [85] były prawdziwe białe kruki, starodruki, które 200 lat temu podarował temu bejt ha-midraszowi rabin Piotrkowa, wielki bogacz reb Note Herszkowicz132 – podarli. Zwoje Tory zbezcześcili, podarli, pocięli, a następnie wyrzucili na plac koło bóżnicy. Rzeźbioną, pięknie wykończoną ścianę wschodnią133, którą wykonał starodawny artysta Dawid Friedlander134, połamali
129 W oryg. ec chaim.
130 Autor użył tutaj mniej popularnego określenia balemer.
131 W oryg. kise szel Eliahu.
132 Brak bliższych informacji o tej osobie.
133 W oryg. mizrech want (żyd.), prawdopodobnie mowa nie tylko o oprawie aron ha-kodesza, ale również o dekoracji ściany z nim związanej lub ozdobnej tablicy wskazującej symboliczny kierunek Jerozolimy.
134 Dawid Friedlander (Frydlander, Friedländer) (2. poł. XVIII w. – ok. 1822?), budowniczy, snycerz; twórca wystroju wnętrz synagog, m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, Wyszogrodzie (1791–1793), Działoszynie, Grójcu, Kępnie i Łęczycy. Zob. S. Łoza, Architekci i budowniczowie, s. 84.
