136 Pisma przedwojenne [9]
pamięci rebe podszedł do naszych pobratymców i poprosił, by dali mu skosztować trunku. Napiwszy się, otworzył świątobliwe usta i przemówił:
– Znałem takiego misnagda osobiście. Spotykałem go co jakiś czas na targach w Lipsku. Był to uparty, zawzięty i mściwy Żyd. Nie potrafił ustąpić, przyznać racji oponentowi. Sam nigdy nie był w wielkim Wilnie i nie znał błogosławionej pamięci Gaona Eliasza osobiście, lecz wciąż się na niego powoływał. Zwykł mawiać: „Gaon zabrania, a wy pozwalacie?”. Cóż za głupiec! Czyżby święty Beszt osiągnął niższy stopień rozwoju duchowego niż Gaon z Wilna? Ale gadaj do ściany! On trwał przy swoim.
Ów misnagd miał córkę, piękną i mądrą jak rzadko. Swaci ściągali do niej z najdalszych zakątków ziemi, proponując ojcu na zięcia erudytów i kawalerów z najznakomitszych rodzin, lecz nie chciał o nich słyszeć, bo przodkowie młodzieńców byli chasydami. [2] Wreszcie nasz misnagd wybrał męża dla swojej córki: był nim chłopak przewrotny, blady, bezduszny, uparty, który gotów był zabić w imię najmniej znaczącego przepisu prawa. Ledwo jednak ojciec dziewczyny poczuł pewność, że wreszcie zdołał uwolnić się od chasydów i jak Bóg da, nie będzie już musiał się między nimi obracać, zdarzyła się rzecz niezwykła i zaskakująca, której ów głupi misnagd zupełnie nie przewidział.
Młodzieniec popadł znienacka w melancholię. Uchowaj nas przed tym, Boże! Godzinami wpatrywał się swymi wielkimi oczami w jeden punkt, usychając z tęsknoty za czymś, co go wabiło ku sferom tajemnym. Nikt nie wiedział, czego mu brak.
Teściowa nagabywała męża:
– Ach, Neta, chłopak jak dąb, a więdnie w samym rozkwicie! Połowa z niego została!
Wreszcie teść spytał:
– Co ci jest, Jechezkelu? Czemuś tak ponury? Zięć bąknął:
– Ot, nic takiego.
Twarz mu żółkła i bladła na przemian. Jak miał wyznać teściowi okropną prawdę? Minęło trochę czasu, lecz przygnębienie zięcia nie ustępowało. Teść zaczął się zastanawiać:
– A nuż chłopak czyta świeckie książki? Naciskał więc na niego, by zdradził tajemnicę:
– Przyznaj się, Jechezkelu. Jeszcze, uchowaj Boże, stracisz rozum od ciągłych rozmyślań!
Wreszcie zięć nie wytrzymał i mówi:
– Miałem zły sen. W tym śnie objawił mi się mój zmarły ojciec, niech odpoczywa w pokoju, i namawiał mnie na pielgrzymkę do Berdyczowa285. „Czegoś ci brak – powiedział [też]. – Przyznaj, nie widzisz sensu w dalszej nauce. Udaj się do cadyka286, a wróci ci energia i siły życiowe”.
