Oddajemy do rąk Czytelników kolejny tom materiałów z Archiwum Ringelbluma. Znalazły się w nim bardzo różnorodne źródła dokumentujące działalność kulturalną i literacką w getcie warszawskim. Znaczną ich część stanowi szeroko rozumiana twórczość literacka1. Artystyczna wartość tych tekstów może być dyskusyjna, ale członkowie „Oneg Szabat” traktowali je w pierwszym rzędzie jako źródło wiedzy o losie Żydów w latach hitlerowskiego terroru. Z uwagi na ich przede wszystkim świadectwowy charakter można je zaliczyć do utworów określanych mianem pogranicznych, które powstają na styku kreacji artystycznej i autentycznej literatury dokumentu2.
Większość prezentowanych w tym tomie materiałów została stworzona lub zgromadzona przez literatów i dziennikarzy związanych z „Oneg Szabat”. Ze strzępów ocalałych informacji możemy zrekonstruować losy tylko niektórych z nich – oprócz Racheli Auerbach nikt z tego grona nie dożył końca wojny.
Ludzie ci należeli do ojsgeworclte inteligentn3, których ogromna rzesza znalazła się w getcie. Mianem tym działacz społeczny Natan Eck określa przedstawicieli inteligencji bez zatrudnienia, zdeklasowanych przez wojnę4. Działalność w „Oneg Szabat” była dla nich z jednej strony misją, dającą ogromną satysfakcję, z drugiej zaś – wybawieniem od powszechnej w getcie nędzy i głodu. Ringelblum zlecał im prace, za które dostawali wynagrodzenie, co zwiększało ich szanse na przeżycie.
Dziś już wiemy, że działalności konspiracyjnej nie ograniczali jedynie do aktywności pisarskiej na rzecz Archiwum. Współpracowali także z nielegalną prasą, uczestniczyli
