XXXIV
Wstęp i aktualnego położenia Żydów, opowiadające o dziejach „męczeństwa i bohaterstwa” narodu żydowskiego, prześladowaniach, pogromach i wpędzeniach, począwszy od epoki wypraw krzyżowych, przez powstania kozackie, po pogromy przełomu XIX i XX w. Pozwalało to zachować pewne poczucie powtarzalności historii, dające nadzieję na przezwyciężenie obecnej sytuacji.
Antologia Pajn un gwure powstała z politycznych pobudek, jasno wyrażonych przez jej redaktorów we wstępie, co odbiło się niekorzystnie na jakości zawartego w niej materiału literackiego. Dłuższe utwory tłumaczono niedokładnie i fragmentarycznie. Cytaty starano się oznaczać cudzysłowami, czyniono to jednak niekonsekwentnie i z usterkami typowymi dla wydawnictw podziemnych. Z dramatu Oblężenie Tulczyna do antologii trafił przede wszystkim obraz sporu aszkenazyjskiego tradycjonalisty Aarona i sefardyjskiego wojownika Josefa de Castro – zwolennika zbrojnej walki o godność gnębionego narodu. Z poematu Chaima Nachmana Bialika, opisującego pogrom w Kiszyniowie, wybrano stosunkowo krótki ustęp, zapewne najsilniej przemawiający do wyobraźni i emocji redaktorów. W podobny sposób potraktowano Masadę Icchaka Lamdana.
O ile dotarcie do oryginałów współczesnej literatury hebrajskiej znacznie ułatwił fakt szerokiej digitalizacji utworów Bialika czy Czernichowskiego (projekt BenYehuda. org), o tyle takiej możliwości nie było w przypadku wielu innych tekstów. Antologia Pajn un gwure zawiera bowiem nie tylko wyjątki z literatury pięknej, ale również pewną dozę syjonistycznej publicystyki: wypowiedzi Achad ha-Ama, Nachmana Syrkina i Icchaka Tabenkina oraz szkic historii ruchu żydowskiej samoobrony. Tłumaczenie opisu sytuacji politycznej na Ukrainie rozdartej przez wojnę domową wymagało uwzględnienia przypisów objaśniających konteksty historyczne. Sama identyfikacja toponimów bywała niekiedy problematyczna i nie zawsze kończyła się sukcesem. Redaktorzy niniejszego tomu pragną podziękować zwłaszcza Mihályemu Kálmánowi, badaczowi żydowskiej wojskowości w Imperium Rosyjskim i Palestynie, za pomoc w dotarciu do protokołów obrad Wszechrosyjskiego Związku Żołnierzy Żydowskich (Kijów 1917), których fragmenty zostały przetłumaczone na żydowski i wykorzystane w antologii.
Dobór materiałów z punktu widzenia propagandowego okazał się trafny. Pajn un gwure wywarła ogromne wrażenie na młodzieży żydowskiej, przyszłych powstańcach getta, służyła także jako zbiór tekstów źródłowych podczas seminariów organizowanych przez Dror. Głównie z uwagi na jej propagandowy charakter była wznawiana po wojnie64.
Cenzura we wcześniejszych edycjach
Prezentowane w tym tomie teksty literackie i źródłowe z Archiwum Ringelbluma staraliśmy się oddać w kształcie jak najbardziej zbliżonym do oryginałów. We wcześniejszych wydaniach nie zawsze przestrzegano tej zasady, dopuszczając się różnego rodzaju zniekształceń, opuszczeń, skrótów, a nawet fałszowania treści. Przedstawienie wszystkich ingerencji, jakie zostały przez nas wychwycone, zajęłoby sporo miejsca, dlatego
