806 Część III. Antologia „Męka i bohaterstwo” [95]
[39]
Masakry
TaCh we-TaT46[1648 i 1649]
*
[40]
* * *
Lata 1648–1660 tworzą w polskiej historii jak i w historii Żydów w Polsce szczególną epokę, pełną cierpienia i smutku, krwi, łez i ogromnego upadku ekonomicznego i kulturalnego. Były to lata ciężkich i długotrwałych wojen na niemal całym obszarze państwa polskiego z Kozakami, Tatarami, Rosjanami i Szwedami. Wraz z wojną rozpoczyna się w życiu społeczności żydowskiej w Polsce systematyczny upadek, zmierzch jeszyw i wzrost kabały.
Już w XVI wieku burzyło się w nieskonsolidowanej masie Kozaków, którzy w większości składali się ze zbiegłych chłopów z zachodniej i centralnej Polski, i którzy zajęli wielkie obszary Ukrainy i Besarabii. Kozacy nigdy całkowicie nie podlegali polskiej władzy, ale dlatego też byli oni okrutnie uciskani przez polskich magnatów, zajętych kolonizacją Ukrainy po obu stronach Dniepru. Kozacy byli również nieustannie nękani z przyczyn religijnych: należeli oni do Kościoła grecko-prawosławnego, a Jezuici47 siłą chcieli z nich uczynić katolików. Zrozumiałe, że Kozacy bronili się przed tym wszelkimi sposobami, i po szeregu nieudanych powstań różnych kozackich „atamanów”48przeciwko polskiej szlachcie na Ukrainie, w roku 1648 doszło do straszliwego wybuchu całego nagromadzonego gniewu i nienawiści do ciemiężcy. Był on skierowany przeciwko Kościołowi katolickiemu, magnatom, a także Żydom, którzy jako arendarze zajmowali się zbieraniem podatków dla swoich panów, polskich szlachciców na Ukrainie. [41] Na czele ruchu stał Bohdan Chmielnicki, zubożały Kozak szlacheckiego pochodzenia, który zjednoczył się z Tatarami i wraz z nimi z ogromnym wojskim kozackim poszedł na wojnę przeciwko małej polskiej armii. W krótkim czasie, po pobiciu polskiego wojska, zajął całą Ukrainę. Polska szlachta jak i kler mogły się częściowo uratować. Najbardziej ucierpieli Żydzi ukraińscy i podolscy.
W roku TaCh – 1648 – Żydzi pokładali wielkie nadzieje. Według Zoharu49było wiadomo, że w roku ZOT50 (TaCh – 408) przyjdzie odkupienie. Istotnie, wszyscy Żydzi
