50 Rozdział 1. Organizacja, instytucje, warunki bytowe [5]
wystąpienia, zachowania. Ale sposobności do tego w getcie nie brakowało. Ilu niemieckich żołnierzy jest na osamotnionych placówkach, ilu niemieckich aa[…]aa getcie. Ilu Żydów na przykład zostało pobitych za niezdjęcie [4] czapki przed niemieckim żołnierzem i nie znalazł się żaden szaleniec, który pozwoliłby sobie na podstawowy odruch, akt zemsty, który przyniósłby za sobą bardzo smutne konsekwencje. Takie wspaniałe poczucie odpowiedzialności, taką dyscyplinę rzadko się spotyka.
A z drugiej strony – siedzi grupa Żydów (szczotkarzy) w „Zofiówce”209, napychają się, żłopią, hulają, wydają kilka tysięcy złotych jednego dnia (ci sami szczotkarze założyli modelowy dom sierot przy Zielnej 61).
Trzeba było prowadzić walkę, aby zmusić kupców do usunięcia z wystaw artykułów luksusowych, wytwornych ciast, owoców południowych, ryb, pieczonych gęsi itd. Zwycięża hasło carpe diem210. Ten sam fenomen da się zaobserwować również wśród Polaków.
Demoralizacja w getcie, korupcja jest rezultatem tego, że Żydom wszystko jest zabronione. Stąd tyle przestępstw. Żyd, chcę powiedzieć – każdy Żyd, jest zmuszony, musi wręcz łamać prawo i to jest dobra szkoła do wykraczania przeciw moralności, jednostki przeciw jednostce lub jednostki przeciw ogółowi.
Niestety, jesteśmy bezsilni. Wyobraźcie sobie na przykład taki przypadek: urzędnik defrauduje kilka tysięcy złotych i pozostaje bezkarny, bo żeby go ukarać, trzeba by oddać go w niemieckie ręce, a na to trudno się zdecydować.
I dlatego należy bardziej podkreślić moralną dyscyplinę zubożałych, wygłodniałych żydowskich mas. Kronika policyjna w getcie nie mówi nic o masowych rabunkach, plądrowaniu i napadach bandyckich.
Naszą największą tragedią jest brak ludzi a[…]a organizacje samopomocowe obejmują kolosalny aparat działaczy społecznych a[…]a [5] tysiące przewodniczących i członków komitetów domowych, opiekunów itp. Ale i tak nie wyrośli nowi działacze społeczni w całym tego słowa znaczeniu. Mam na myśli działacza społecznego par excellence, o szerokich horyzontach, zdolnościach organizacyjnych, oddanego masom itd.
Weźmy na przykład Centos, na jego czele stoi dwóch ludzi211: jeden jest idealistą, drugi jest już bardziej praktykiem, ale obu brakuje autorytetu, energii, szerszych możliwości.
Źle jest, że praca i pomoc społeczna ma u nas charakter wyłącznie charytatywny, wolontaryjny, społeczny. Filantropijna działalność Żydowskiego Komitetu Pomocy, Bet Lechem itd. jest wystarczająca w czasach pokoju, ale dzisiejsza katastrofalna sytuacja wymaga silniejszego i szerszego aparatu socjalnej pomocy administracyjnej. Krótko mówiąc: nie ŻTOS, Joint, ale kahał powinien był stworzyć centralny aparat administracyjny dla opieki społecznej.
