RRRR-MM-DD
Usuń formularz
  • Powrót

Pisma Chaskiela Wilczyńskiego

Tytuł:Pisma Chaskiela Wilczyńskiego

Sygnatura: AR Tom 30

Autor: Tadeusz Epsztein, Eleonora Bergman

Język: polski

Lokalizacja: Warszawa

Numer: 30

Opis: Chaskiel (Jecheskiel, Haskiel, Henryk) Wilczyński należy do najmniej znanych współpracowników „Oneg Szabatˮ. Jego dorobek przedwojenny z dziedziny krytyki literackiej uległ zapomnieniu, a prace na temat historii Żydów polskich w pierwszej połowie XIX wieku, zamieszczone w niniejszym tomie, nie były nigdy publikowane. Wilczyński pokazał w nich, jak bardzo Żydom zależało na normalnym życiu w Polsce, bez wyrzekania się własnego języka, kultury i świadomości, i jak bardzo im to utrudniano. Dokumentował walkę Żydów o prawa obywatelskie, o prawo do uprawiania wolnych zawodów, o możliwość służby w wojsku i możliwość pracy na roli. Wartość jego prac podnoszą także źródła, z których korzystał; część z nich uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej. W getcie warszawskim Wilczyński był administratorem domu przy ulicy Ogrodowej 43. Zamieszczone w niniejszym tomie związane z tym dokumenty, ilustrujące los ludzi poddanych niemieckiej machinie biurokratycznej w trakcie przesiedleń do getta i redukcji granic getta, to materiał unikalny, dotąd zupełnie nieznany.

Tom pełnej edycji ARG: 30

strona 140 z 470

Osobypokaż wszystkie

Miejscapokaż wszystkie

Pojęciapokaż wszystkie

Przypisypokaż wszystkie

Szukaj
Słownik
Szukaj w tym dokumencie

Transkrypt, strona 140


Po 5.11.1941, Warszawa-getto. N.N., Relacja z pobytu na Pawiaku [?]82 (fragment?)


[1] 3 II 194183 – 5 XI [19]41 r.
[ul.] Waliców 12
Al. Szucha – Piłsudski – Hitler
b[…]b, stanąć pod ścianą, ręce przy szwach.
b[...]b przedtem wezwano do al. Szucha i odczytano protokół b[…]b zrobiony b[...]b
przedtem, a którego nigdy nie widział.
b[…]b oddzielnie, żeby (1 albo ?) 3.
Sprowadzili do nas wszystkie (1–2).
Śmieli się: bb[…]bb. Droga Heleno – bb[…]bb.
Dużo Żydówek siedziało za Rassenschande84 bb[...]bb.
Była jedna dziennikarką b[…]b.
Jedną posadzili za mieszkanie po II stronie85.
Jedną posądzili o zamordowanie Niemca – bb[...]bb
Spało się na pryczach podwieszonych na ścianie.
Żydówki musiały sprzątać cele Polek.
Dreszerowa86 pytała się każdą Żydówkę na spacerze, za co siedzą. Za sprzątanie
Polki dawały pieniądze i żywność.
[2] Chciały same sprzątać bb[…]bb na wolności. Potem znowu Żydówki sprzątały.
Znalazła [się] jedna z 1387, która się bardzo chwaliła znajomymi Niemcami. Chwaliła N[iemców], byśmy na nich wyrabiały przepustki etc. bb[...]bb... Ujęta została na bb[...]bb.
Jedna z Mszczonowa88 była w ciąży z N[iemcem] i siedziała za Rassenschande.
Mieszkała w W[arsza]wie i żyła z Niemcem. bb[...]bb. Aresztowana w lokalu po aryjskiej stronie. Ojciec chasyd. Najgorsze były z chasydzkich rodziców, jak np. Sala. Aresztowana



82 Notatki sporządzone przez Chaskiela Wilczyńskiego podczas rozmowy z osobą (kobietą) składającą relację ze swojego pobytu w więzieniu na Pawiaku w Warszawie. Tekst bardzo trudny do odczytania, brudnopis, prawdopodobnie posłużył tylko do przygotowania wersji końcowej relacji. Niestety nie wiadomo, czy końcowa wersja relacji została złożona do ARG.
83 Ze względu na liczne skreślenia występujące w dok. pominięto ich oznaczanie, gdy nie wiadomo do końca, co miały określać.
84 Rassenschande – zhańbienie rasy (niem.) – termin propagandowy wprowadzony w Niemczech na początku 1935 r. (i także powtórzony w ustawach norymberskich z 15 września 1935 r.) wraz z przepisami zabraniającymi kontaktów seksualnych Aryjczyków (Niemców) z nie-Aryjczykami (Żydami).
85 Czyli po tzw. stronie aryjskiej.
86 Prawdopodobnie Wanda Filochowska, z Nowackich, secundo voto Orlicz-Dreszerowa (1889–1973), śpiewaczka, aktorka, podczas okupacji była więziona na Pawiaku za działalność konspiracyjną.
87 Może pod tym kryptonimem autorka ukryła informację, że wspomniana kobieta pracowała dla „Trzynastki” w getcie warszawskim.
88 Mszczonów (pow. Błonie).