pod Warszawą przejęli dwaj bracia Bergsohn75-Sonnenberg, wnukowie Szmula Zbytkowera76, Leopold i Jankiel, z których ten ostatni był chasydem. W swojej fabryce Bergsohnowie zatrudniali wielu żydowskich robotników, w tym wielu chasydów i chasydzkich synów. Było to najlepszym dowodem, że chasydzi nie są jedynie leniami siedzącymi całymi dniami i nocami w sztyblach albo na dworze rebego i odprawiają uczty77, podczas gdy ich żony prowadzą interesy, a rodziny żyją w biedzie. Jakub Bergsohn miał kontakty z księdzem Staszicem jako głównym kierownikiem departamentu przemysłu i sztuk i oczywiście dla Staszica reprezentował on typ chasyda78.
Ruch chasydzki miał zatem od 1819 roku spokój i kiedy Komisja Rządowa Wyznań
Religijnych i Oświecenia Publicznego 8 lipca 1823 roku zezwoliła wszystkim Żydom na otwieranie [16]{19} prywatnych minjanów, siłą rzeczy również chasydzi skorzystali z tego prawa79. Jednak niedługo potem zebrały się nad chasydami nowe ciemne chmury. Przypadkiem, albo być może za sprawą intrygi ze strony żydowskich przeciwników chasydyzmu i z pomocą policji szpiegowskiej, takich jak Joel Mojżesz Birnbaum80 i jego koledzy, kilka miesięcy później powstało w kręgach rządowych wielkie zamieszanie wokół chasydyzmu.
20 września 1823 roku komendant korpusu żandarmów, pułkownik Dulfus81, zameldował Zajączkowi, że zw mieście Parczewie, w obwodzie radzyńskim, powiecie włodawskim, uformowała się z młodych Żydów sekta chasydów82. Ci zebrani nie chodzą na swe nabożeństwo, lecz tylko mają schadzki po domach prywatnych, gdzie do północy czynią zgiełk i z tego powodu dzieją się rozpusty, namawiają do tejże szkoły i innych, których z różnych miejsc do siebie przyciągają, ukrywając tychże bez świadectw. Mają oni rabina w mieście Przysusze nad Wisłą, któren ich swojemi wspiera radami, a do którego oni się udają w potrzebie naradzenia się w swych interesachz83.
75 W oryg. Bereksohn. Autor konsekwentnie używał takiego zapisu nazwiska tej rodziny.
76 Józef Samuel Sonnenberg (?–1801), noszący wcześniej nazwisko Jakubowicz, znany powszechnie jako Szmul Zbytkower, kupiec i właściciel dóbr, w tym tzw. Szmulowizny; zasłynął wykupywaniem ludzi z rąk Kozaków podczas rzezi Pragi w 1794 r.; dobroczyńca warszawskich Żydów i instytucji dobroczynnych dla osób bez różnicy wyznania. Jankiel, czyli Jakub Sonnenberg, właśc. Jakub Bergsohn (1794–1856), kupiec, właściciel nieruchomości w Warszawie, od 1825 r. członek
rządowej Izby Doradczej Komitetu Starozakonnych, czło nek warszawskiego dozoru bóżniczego, aktywny zwolennik i patron chasydów. Leopold Bergson (takie nazwisko przyjęły kolejne pokolenia rodu) (1796–1834), kupiec i obywatel miasta Warszawy, właściciel domu handlowego. Pierwsza manufaktura perkalu powstała na terenie folwarku Potockich w Marymoncie w 1792 r., ale prędko upadła, dopiero w latach dwudziestych XIX w. zbudowano na terenie tzw. Rudy Fabrycznej
Rządową Fabrykę Perkali.
77 W oryg. seudot.
78 □ Arch[iwum] Akt Dawn[ych] w W[arsza]wie, Akta KRSWiP, nr 17183 [?].
79 □ pD. Kandel, Komitet Starozak[onnych], „Kwart[alnik] Pośw[ięcony] Bad[aniu]” etc., II, p. 94p.
80 Joel Mojżesz (Józef Mateusz) Birnbaum (1798–1831), kupiec, szpieg i donosiciel; w sierpniu 1831 r. tłum dokonał samosądu, wieszając go na latarni.
81 Stanisław Dulfus (1762–1847), baron, pułkownik Wojska Polskiego; od 1816 r. organizator i pierwszy dowódca Korpusu Żandarmerii.
82 W oryg. Hussytów. Między innymi tak chasydów nazywał też Tadeusz Czacki (T. Czacki, Rozprawa o Żydach i Karaitach…, s. 58).
83 □ AAD w W[arszawie], Ak[ta] Rady Admin[istracyjnej], nr 525b.
