Zakaz taki byłby również wbrew licznym postanowieniom wydanym przez monarchę Aleksandra I132 w podobnych przypadkach, [37]{40} w których wykazał on najwyższą tolerancję. Zakaz taki oznaczałby również uznanie wiary innych Żydów, która do tej pory była w Polsce jedynie tolerowana. Przy jej dzisiejszej podrzędności, pogardzie i nieładzie w Polsce, nie zasługuje ona jednak na uznanie tak długo, aż zostanie stworzona jakaś nowa stabilna organizacja, która zrekonstytuuje religię żydowską na stabilnych podstawach, na takich, jakich wymaga moralność, porządek i interes Rządu.
Jeśli chasydzkie ceremonie są zbyt hałaśliwe i nielegalne i są tym samym sprzeczne z porządkiem publicznym i spokojem, to ogólne prawo z pomocą policji powinno wystarczyć do zwalczenia takich wykroczeń. Policja powinna uważać na zachowania chasydów, aby ich zgromadzenia i skłonności nie przekraczały granic teologicznych, jak również na to, aby chasydzi posyłali swoje dzieci do szkół elementarnych założonych przez Rząd.
Według Müllera, byłoby również pożyteczne wprowadzenie między chasydami
i pozostałymi Żydami polemicznych dyskusji, podczas których jedna strona będzie
zarzucać drugiej różne nadużycia i z wzajemnych oskarżeń jasno wyniknęłaby natura chasydyzmu i natura judaizmu rabinicznego też.
W każdym razie, nowo powstała kwestia chasydyzmu pokazała z przekonującą siłą
pilną potrzebę utworzenia stabilnego ciała dla wszystkich spraw polskich Żydów (aluzja do powstałego niedługo potem Komitetu Starozakonnych, w którym Müller zajmował stanowisko szefa biura albo naczelnika Izby Doradczej przy Komitecie), ponieważ ich bieda rośnie w miarę zwiększania się ich liczebności, a za tym również ich niemoralność. Taka instytucja przygotowałaby organizację utworzenia seminarium rabinackiego, szkół elementarnych dla Żydów itd. [x]133
Tym zakończyła się działalność deputacji134.
[38]{42} Oprócz raportu deputacji 16 sierpnia 1824 roku odrębnie o swojej działalności zdawała sprawozdanie przed namiestnikiem Zajączkiem Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, i przy tym postawiła następujące propozycje:
132 Aleksander I Romanow (1777–1825), car Rosji (od 1801 r.) i król Polski (od 1815 r.).
133 [x] Takie są moje pokrótce zebrane myśli o chasydyzmie, które pozwoliłem sobie sformułować i przedłożyć do raportu deputacji. *Sprawozdanie Müllera napisane jest w języku francuskim (zob. aneks do tego dok.); w przypadku dokumentów francuskojęzycznych z zespołu akt Nowosilcowa Wilczyński korzystał z zamieszczonych tamże przekładów na polski, trudno więc stwierdzić, czy znał francuski, czy jego tłumaczenie na j. żyd. było dokonane z oryginału; tutaj mamy do czynienia co najmniej z podwójnym przekładem: najpierw na j. żyd., potem na j. pol., który oddaje sens oryginału bez większych deformacji.
134 Na odwrocie strony [37] znajduje się następująca notatka (rkps ChW*, ołówek): v [...] bez wątpienia miał dla siebie i który miał ogromny wpływ na jej postawę odnośnie do legalizacji chasydyzmu w Polsce Kongresowej, mianowicie pUwagi względem sekty żydowskiej zwanej „chasidim”p, które pochodzą, zdaje się, od autora wierzącego i tolerancyjnego, który Żydów i kwestię żydowską
znał całkiem dobrze i próbował b[…]b odnośnie do chasydów i ich entuzjazmu b[…]b, co Kalmanson zarzucał frankistom. Tak samo jak chciano wykorzystać Franka do przeprowadzenia reformy Żydów, tak autor chciał do tego wykorzystać chasydyzm i dlatego wspierał go w sprawie zarzutów misnagdów i maskilów, których b[…]b nie całkiem w b[…]b.v Prawdopodobnie jest to wersja tekstu ze s. [20], może wstępny komentarz do anonimowej broszury lub raportu Ezechiela Hogego [?].
