[Radomiński], że żydowskie masy, jeśli będą trochę bardziej oświecone i wykształcone, dostrzegą krzywdy, które przywódcy kahalni im wyrządzają, będą domagać się wyrównania rachunków od tych ostatnich i wśród Żydów wybuchnie otwarta i zacięta walka, która może źle się skończyć dla kahalnych despotów.
Niech starsi kahalni nie dadzą sobie wmówić, pisze autor, że zniszczenie ich pełnych przemocy rządów nie może się stać za sprawą mas ludu, który oni uciskają. Trzeba mieć nadzieję, że nie dojdzie do gwałtownych wydarzeń. Radomiński życzy sobie jednak, żeby jego ostrzeżenia chociaż część przywódców kahalnych skłoniły do ostrożniejszego postępowania, żeby nie wyciągali oni tak bezlitośnie od biednych mas opłat, które samowolnie [32]{34} na ten lud narzucili. Powołuje się on na prośby skierowane do rządu przez całe gminy, w których Żydzi skarżą się, że gdyby nawet mieli dziesięć skór do zdarcia, nie byliby w stanie wytrzymać podatków, którymi starsi kahalni ich obciążają. Radomiński apeluje zatem do kahalników, aby nie unikali kontroli, aby zdawali rachunki za swoją działalność i nie wykręcali się wymówkami, że pieniądze zostały przeznaczone na sekretne wydatki i nie mogą zdradzić, na jakie. Radzi starszym kahalnym, aby nie nakładali na ludność wysokich opłat za pogrzebanie zmarłych,zwłaszcza na oświeconych Żydów, którzy wysyłają swoje dzieci do publicznych szkół chrześcijańskich, ubierają się w stylu europejskim, albo chodzą do sądów krajowych zamiast do religijnych, oraz aby nie zmuszali biednych ludzi do abonowania drogich ksiąg i przez to wspierania fanatycznych ich autorów, których celem jest utrzymanie ludu w ciemnocie i w ten sposób przeciwdziałanie najlepszym planom Rządu wobec Żydów.
[tłum. z j. żyd. Magdalena Siek]
ARG II 536 (Ring. II/413)
Opis: oryg., rkps (ChW*), ołówek, j. żyd., 122×243 mm, k. 32, s. 32.
Rkps napisany na drukach pokwitowań GŻ w Częstochowie (przed 1930, j. pol.).
b.d., b.m. [Chaskiel Wilczyński], Opracowanie pt. "דער קאַמף ארום דער ליקווידאַציע פֿון די
קהילות" [„Walka wokół likwidacji kahałów”]
[1]245{2} Walka wokół likwidacji kahałów
Ostatecznie projekt Nowosilcowa nie wszedł w życie, jako zbyt liberalny jak na
ówczesne czasy. Wtedy Rada Stanu wybrała komisję pod przewodnictwem ministra oświecenia Potockiego, która miała wypracować kontrprojekt. Stworzony został jednak jedynie szkielet projektu246. Zamiast 173 artykułów zawierał on jedynie 26, mianowicie statut rady, w którym zostały nakreślone różne religijne, społeczne i ekonomiczne kwestie żydowskie, podczas gdy w sprawie szczegółów pozostawiono biurokratom wolną rękę.
245 Powojenna paginacja archiwalna.
246 □ Rada Stanu, nr 103.
