wyjaśnienie sytuacji prawnej polskich Żydów, jakie prawo należy wobec nich stosować. Jednocześnie Badeni przypomniał namiestnikowi, że [5]{7} minęło już 10 lat od ogłoszenia dekretu króla saskiego443 z 17 października 1808444 roku, zgodnie z którym polscy Żydzi mieli przez 10 lat nie korzystać z praw obywatelskich. Czy nie byłoby zatem sprawiedliwie, gdyby przywrócono im ich prawa?
Namiestnik Zajączek z prośbą Sosnowskiego zwrócił się nawet do cara. Ale
dopiero 6 listopada 1823 roku, czyli dwa lata później, za pośrednictwem polskiego
sekretarza stanu Sobolewskiego nadeszła z Carskiego Sioła odpowiedź, która w rzeczywistości nie była żadnym postanowieniem, ale nowym zapytaniem. Car pragnął poznać opinię Komisji Rządowej Sprawiedliwości, w jaki sposób wyjść naprzeciw prośbie Sosnowskiego, ponieważ z jednej strony należy wspierać chęć młodego człowieka do poświęcenia się służbie publicznej, podczas gdy z drugiej istnieje obawa, że jeśli zrobi się wyjątek dla Sosnowskiego, będzie to przypadek precedensowy, a inni Żydzi będą żądali podobnych rozstrzygnięć. Komisja Rządowa Sprawiedliwości została siłą rzeczy poproszona o stwierdzenie, czy Sosnowski zasługuje na wsparcie, a jeśli tak, to w jaki sposób rozwiązać ten problem zgodnie z prawem. W tym celu Petersburg domagał się od namiestnika przedłożenia projektu takiego dekretu445.
Komisja Rządowa Sprawiedliwości stanęła na formalnym stanowisku, że artykuł
9. statutu o reprezentacji narodowej Królestwa Kongresowego przewiduje, że prawo do objęcia urzędu publicznego zależy od posiadania praw obywatelskich, do których Żydzi dotychczas nie zostali dopuszczeni. Dlatego prośbie Sosnowskiego należy odmówić, w przyszłości zaś wzięcie pod uwagę [6]{7} jego prośby powinno zależeć od ustawodawstwa, które odnośnie do Żydów wyda rząd. Co się tyczy tego konkretnego przypadku, Komisja Rządowa uważała, że chociaż starania Sosnowskiego są godne pochwały, to nie powinien zostać dla niego uczyniony wyjątek ze względu na dobro ogółu.
I tu dochodzi do głosu cały egoizm narodowy polskiego społeczeństwa. Dalej
powiedziano, że w Polsce nie brakuje adwokatów, przeciwnie, istnieje między nimi
konkurencja. Jako że adwokatura jest uważana za najlepiej opłacany zawód, nie brakuje kandydatów na obrońców sądowych. Gdyby udzielić pozytywnej odpowiedzi na prośbę Sosnowskiego, istnieje obawa, że żydowska młodzież dostrzeże otwartą drogę do tego typu urzędów i rzuci się na nie. Dlatego prośba Sosnowskiego powinna zostać odrzucona. I tak też się stało. Sosnowskiemu odmówiono nadania praw obywatelskich. Nie udało się stwierdzić, czy studiował prawo, ale prawdopodobnie nie.
Podobny los, jak w obu powyższych przypadkach, spotkał prośbę Jakuba Centnerszwera446, późniejszego nauczyciela w Szkole Rabinów447. 9 stycznia 1825 roku zwrócił
443 W oryg. pruskiego.
444 W oryg. 1809.
445 □ jak wyżej.
446 Jakub Centnerszwer (1798–1880), matematyk, pedagog, autor m.in.: Neuerfundene Multiplikations-und Quadrat-Tafel vermittelst welcher man die Produkte aller vierziff erigen und die Wurzeln aller fünfziff erigen Zahlen sehr leicht finden kann (Berlin 1825); Nowe tablice zamiany monety polskiej na rosyjską i odwrotnie wraz z tablicą ruchomą do tego celu służącą (Warszawa 1842). W 1843 r. modernizował siedzibę synagogi tzw. niemieckiej przy ul. Daniłowiczowskiej w Warszawie.
447 □ AAD w W[arszawie], Rada Admin[istracyjna], 525c.
