Salomon Markus Blumental 30 maja 1817 roku zwrócił się do namiestnika Zajączka z różnymi propozycjami reformy polskich Żydów i rozpowszechniania wśród nich pracy na roli519. Aby zwalczyć u Żydów skłonność do ozdób, takich jak drogie chusty, perły itp., jak również zlikwidować nieuczciwy żydowski handel, proponował on wprowadzenie wysokich podatków i przeznaczenie zysków na cel przewarstwienia Żydów. Radził on, aby wszystkich żonatych i obarczonych rodzinami Żydów, niemających jednak żadnych majątków, zmusić do porzucenia pośrednictwa, szachrajstw i innych szkodliwych zawodów i osiedlić ich na ziemi rolnej. W taki sposób poprawi się sytuacja w miastach, ponieważ zamiast leniuchów, którzy zjeżdżają się do miasteczek, przybędzie rąk do pracy na wsiach.
[12]{14} 29 września 1820 roku warszawski kahał wręczył carowi memoriał
w sprawie umożliwienia Żydom zajmowania się pracą na roli i rzemiosłem, podpisany przez Berka Szmula, Michała Ettinger-Rawskiego, Lewiego Saulsohna, Wolfa Michała Kona, Jakuba Epsteina i Szachnę Neudinga jako sekretarza520. W kwestii rolnictwa prosili oni, aby rząd wydzierżawił Żydom płodną ziemię w dobrach rządowych.
Namiestnik, do którego skierowana była petycja, przesłał ją do ministrów, aby
wyrazili oni swoją opinię. 28 października minister oświecenia Potocki odpowiedział521, że rząd rzeczywiście jest zobowiązany do zapewnienia i znalezienia środków do życia tym Żydom, którzy zostali odsunięci od wyszynku, jak i tym, którzy nie mogą być dłużej tolerowani w niektórych miastach, ponieważ nie zajmują się rzemiosłem i nie mają innego zajęcia, które byłoby pożyteczne dla ogółu. Stać się tak powinno przede wszystkim w rządowych dobrach i w majątkach instytucji publicznych.
Takim zdeklasowanym elementom należy wydzierżawić ziemię, tak jak i innym
kolonistom i chłopom, jeśli wykażą się oni odpowiednimi środkami. Tymczasem,
według Potockiego, należy przestrzegać następujących środków ostrożności:
1) Żydzi muszą brać w arendę ziemię leżącą odłogiem, do tej pory nieuprawianą.
2) Muszą się urządzić i pobudować jak inni koloniści.
3) Muszą uprawiać ziemię i wypełniać wszystkie inne obowiązki bez pomocy
chrześcijańskiej służby.
4) Nie wolno im, bez zgody władz, obciążać swoich ziem długami ani odstępować jej innym.
5) Nie wolno im trzymać u siebie do pomocy więcej niż jednej rodziny żydowskiej.
6) [13]{15} Nie wolno im zajmować się poza rolnictwem innymi arendami albo
handlem obnośnym.
Jak widzimy na podstawie tych obwarowań, są one tak surowe, że ze zobowiązań
rządu wobec Żydów, o których Potocki mówił na początku, dla żydowskich kolonistów nie mogło wyniknąć nic dobrego, a raczej coś złego. I rzeczywiście tak się stało.
Również minister sprawiedliwości uznał, że prośba żydowskich działaczy jest uzasadniona. Natychmiast jednak asekurował się obwarowaniem, że jeśli rząd zgodzi się na wydzierżawienie Żydom ziemi w dobrach rządowych, należy zagwarantować, że522:
519 □ Rada Admin[istracyjna], 526a, p. 20–27. *Wilczyński nie wiedział, że Mojżesz ben Abraham to pseudonim Karola Surowieckiego.
520 □ jak wyżej, s. 117–119.
521 □ jak wyżej, s. 123–124.
522 □ jak wyżej, s. 127.
