w skali kraju, również nie mógł on być tak katastrofalny w skutkach, ponieważ w najlepszym przypadku dotykał 1/10 żydowskiego społeczeństwa. Nie w tym zatem tkwią źródła biedy żydowskich mas, ale w ich mentalności i na to warto, według sprawozdania, zwrócić uwagę licznej społeczności żydowskiej, aby sama się o tym przekonała.
Jako przykład do naśladowania stawiano Żydom przed oczy inne warstwy społeczeństwa, które zarabiają na życie w uczciwy sposób. Na przykład chłopi są nieporównywalnie liczniejsi niż Żydzi, muszą sprostać większym ciężarom i obowiązkom społecznym, a nie oszukują nikogo i żywią się nie tylko z pracy na roli, lecz także z zajęć pokrewnych. Miejska klasa średnia, która za granicą jest silnie reprezentowana w handlu i czerpie z niego wielkie zyski, w Polsce w tej gałęzi jest prawie nieobecna, a jednak żyje uczciwie i jest pożyteczna dla kraju. Źródło żydowskiej biedy tkwi w ich uprzedzeniach i zwyczajach, które odróżniają ich od innych mieszkańców kraju. Przyczyną biedy jest unikanie przez Żydów pracy fizycznej i wyłączne gromadzenie się wokół handlu, do którego dostęp jest coraz trudniejszy, ponieważ po pierwsze zmniejsza się [21]{23} cyrkulacja pieniądza, po drugie Żydzi mnożą się zbyt szybko, jeden konkuruje z drugim, co powoduje żebractwo… Największym dobrodziejstwem dla kraju byłoby więc zwalczenie w Żydach niechęci do wszelkich takich zawodów, które wykonuje
społeczeństwo chrześcijańskie i które dla nich również są również otwarte, aby
mogli z nich czerpać utrzymanie.
Podczas gdy sam Zajączek w swojej rezolucji z 17 września 1822 roku stwierdzał,
że istniejące prawa odebrały Żydom możliwość zarobkowania, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych miała czelność zapewniać, że dla Żydów w Polsce nie jest zamknięty dostęp do żadnego zawodu i przytaczała na dowód to, że zgodnie z dekretem z 17 października 1808 roku Żydzi mogą nawet otrzymać prawa obywatelskie, jeśli odżegnają się od separatyzmu i będą ich warci. Władze nie potrafiły zatem zrezygnować ze swojej dawnej postawy i wróciły do opinii, że Żydzi jako kolektyw nie powinni otrzymać praw, aby uzyskać możliwość godnego życia i dopiero potem oświecenia się, ale że niektóre prawa obywatelskie, z wyłączeniem politycznych, powinny otrzymać jedynie jednostki, które już się wykształciły i wyrzekły się zewnętrznych, a nawet wewnętrznych cech narodowych. W sprawozdaniu nie omieszkano wspomnieć, że główną przyczyną żydowskiego odszczepieństwa i wewnętrznego ucisku były dawne kahały, chociaż wtedy już one nie istniały i zostały zastąpione p„Dozorami Bóżniczymi”p. Powoływano się na to, że Żydzi mogą rzekomo dzierżawić grunty wiejskie, zakładać wiejskie i miejskie kolonie, odrębne od chrześcijańskich, mogą na wsiach podejmować pracę u każdego i [22]{24} nabywać dobra w miastach, tam, gdzie wolno im mieszkać itd.
Na podstawie wszystkich tych wymienionych „dobrodziejstw”, których Żydzi mogą
dostąpić, można zauważyć, w jak niepoważny sposób podchodzono w sprawozdaniu do kwestii żydowskiej, jeżeli masom umierającym z głodu proponowano, aby na własny koszt zakładały kolonie albo nabywały majątki, co wymaga posiadania wielkich środków pieniężnych, albo podejmowały się pracy, jeśli nie było jej gdzie szukać. Jak kpina brzmi również twierdzenie, że Żydzi korzystają w kraju z pewnych wolności i są również wolni od służby wojskowej, jeśli nie mówi się, ile ich to kosztuje. Żydom, którzy musieli porzucić wyszynk, w sprawozdaniu radzi się, aby wzięli się za roboty drogowe, podejmowali pracę w prywatnych i państwowych fabrykach, przy budowie domów itd., jak gdyby w ogóle chciano brać ich do takich zajęć, zwłaszcza w instytucjach
