Na podstawie powyższych wywodów Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych
pisała w swoim sprawozdaniu, że nie wierzy, iż dobra wola rządu w kwestii osiedlenia Żydów w dobrach narodowych przyniesie jakiś pożytek w obliczu ich słynnego uporu. Praktyka w majątkach prywatnych, gdzie była ziemia dla Żydów i właściciele ziemscy z nimi pertraktowali, do niczego nie doprowadziła. Właściciele bardzo szybko przekonali się o niewielkim z tego pożytku, ponieważ zamiast zajmować się pracą na roli, Żydzi w tajemnicy zajmowali się wyszynkiem, albo w inny sposób demoralizowali chłopów.
[25]{27} Chociaż bez przekonania co do sukcesu Komisja Rządowa Spraw
Wewnętrznych chciała jednak spełnić życzenie wysoko postawionych osób dążących do zrobienia czegoś w sprawie pracy dla Żydów. Dlatego oficjalnie zaproponowano, co następuje:
1) Władze skarbowe powinny wydzielić w dobrach narodowych ziemie, aby osiedlić tam żydowskich kolonistów jako rolników albo ogrodników.
2) Takie ziemie będą mogli Żydzi otrzymać w dzierżawę za czynsz albo uprawę.
3) Każdy Żyd będzie musiał samodzielnie zabudować swoją parcelę, do czego
będzie mógł co najwyżej otrzymać materiały budowlane z lasów narodowych.
4) Żydzi będą mogli nabyć dobra wiejskie na własność, albo w wieczystą albo
tymczasową dzierżawę, jeśli tylko będą uprawiać ziemię własnymi rękoma albo
z żydowskimi pracownikami i ponosić wszystkie wydatki związane z ziemią,
takie jak podatki, szarwark itp.
5) Jeśli zezwoli na to skarb państwa, Żydzi zajmujący się uprawą roli zostaną
zwolnieni ze specjalnych podatków żydowskich, aby w ten sposób zachęcić ich
do tego zajęcia, i będą musieli płacić jedynie zwyczajne podatki. Żydzi, którzy
osiedlą się na pustych dotychczas nieuprawianych gruntach albo na zalesionych
ziemiach, które muszą zostać wykarczowane, będą korzystać z przywilejów
zagwarantowanych kolonistom innych wyznań.
6) Wśród Żydów należy pobudzić chęć do zakładania fabryk przez obiecanie im
pomocy i wsparcia, jak to jest w przypadku zagranicznych kolonistów przemysłowych.
7) Żydom należy również obiecać, że jeśli okażą oni [26]{28} rzeczywistą wolę
zżycia się z ludnością kraju i nie będą się odżegnywać od pożytecznych prac,
stopniowo dopuści się ich do wszystkich praw, na równi z innymi mieszkańcami
kraju i zwolni się ich z płacenia specjalnych żydowskich podatków.
Jeśli weźmie się pod uwagę przytoczone powyżej niepochlebne wywody zawarte
w sprawozdaniu i porówna z późniejszymi propozycjami władz skarbowych, zaproponowane postulaty ostatecznie były do zaakceptowania.
[***]
[27]{29} W końcu 16 grudnia 1822 roku również władze skarbowe zestawiły długo
oczekiwane sprawozdanie538. Początkowo namiestnik nie zgadzał się z propozycjami ministra skarbu i odpowiednie ustępy opatrzył uwagami, które podajemy tu za każdym
538 □ jak wyżej, s. 193.
