wniosły do tematu żadnych nowych przemyśleń, a jedynie źle skopiowały Statut Generalny Żydów w Prusach Południowych i Nowo-Wschodnich i zaostrzyły zawarte w nim warunki dla żydowskich kolonizatorów. Znalazły się one jednak w ustawie, którą Rada Administracyjna w końcu, po długich bólach, przyjęła na swoim posiedzeniu z 4 lutego 1823 roku i opublikowała 9 lutego539.
Kuriozum to było sformułowane następująco540:
zChcąc otworzyć Żydom sposobność do stałych zarobkowań i wzbudzić w nich
chęć do pracy rolnictwa […], stanowimy:
O zarobkowaniu rolniczym
Artykuł 1. Wolno jest Żydom osiadać na gruntach ornych w dobrach rządowych
i duchownych, które od miejscowej potrzeby folwarków, lub też od lepszego uposażenia włościan, okażą się zbywającymi, na pustkach włościańskich, tudzież w zaroślach lub lasach od leśnictw odłączonych pod warunkami niżej opisanymi.
Artykuł 2. Jeden osadnik tyle tylko gruntu ornego […] otrzymać może, ile on sam
jako rolnik obrobić potrafi , i w miarę funduszu potrzebnego na zakład gospodarstwa, który fundusz pierwej okazać powinien.
Artykuł 3. Żydzi na gruntach osiadający zajmować się powinni gospodarstwem
rolniczym. Wyrabianie lub szynkowanie trunków zabronione im jest pod karą oddalenia z osady i utracenia na zawsze dobrodziejstwa do pozyskania gruntu, prócz kar ogólnie [32]{34} wskazanych na szynkujących lub wyrabiających trunki bez konsensu.
Artykuł 4. Czeladź wszystka, jakiej do pomocy w gospodarstwie rolniczym potrzebować będą, z samych tylko Żydów obojej płci składać się ma. […]
Artykuł 5. Rozległość osad ma być taka, jaka urządzeniami dla kolonistów jest
przepisana. Nie wolno Żydowi nadanej osady pół włóki541 lub mniej obejmującej rozdzielać ani drugiemu w części bez zezwolenia właściwej władzy odstępować.
Artykuł 6. Osiadający na gruncie otrzyma zapomogę w drzewie na budowlę tam,
gdzie to z lasów rządowych danym być może. […]
Artykuł 7. Grunta dawane będą Żydom na czynsz lub za dobrowolną umową z obowiązkiem odrabiania powinności do osady przywiązanych. Grunta gotowe orne i pustki włościańskie puszczone będą w czasową krudunki542 karczować się mające w wieczystą dzierżawę.
Artykuł 8. Jeśli Żyd osiada na gruntach ornych, […] a grunta te są obsiane i z budowlami w dobrym stanie, w takim razie otrzyma uwolnienie na jeden rok od
opłaty czynszu, podatków publicznych i gruntowych, od odbywania powinności […], wyjąwszy jednak ciężary gminne i daniny kościelne.
Artykuł 9. Jeżeli Żyd osiada na gruncie ornym nieobsianym i w części w budynki
opatrzonym, wtenczas uzyska uwolnienie podobne jak wyżej na lat trzy.
Artykuł 10. Jeśli osiada na gruntach ornych nieobsianych i bez budowli, otrzyma
uwolnienie jak wyżej, na lat sześć.
539 Błąd autora, ustawę ogłoszono 9 kwietnia 1823 r.
540 □ „Dzien[nik] Praw” [1824], t. 8, p. 51–[58].
541 Włóka – miara powierzchni ok. 16,8 ha.
542 Krudunek – karczowanie.
