dlaczego Żydzi nie korzystają z prawa z 1823 roku, nie garną się do pracy na roli,
pomimo panującej wśród nich biedy i nędzy, doszedł do następujących wniosków:
1) Żydów odstrasza od rolnictwa związana z nim ciężka praca, do której nie są
oni przyzwyczajeni od dziecka.
2) Brakuje zachęcających środków, które przemogłyby w Żydach niechęć do ciężkiej fizycznej pracy.
3) Surowe warunki zawarte w dekrecie z roku 1823 i jego przepisy wykonawcze
odstraszają również tych i tak już mało skłonnych do zajmowania się rolnictwem.
Ponieważ usunięcie przeszkód wymienionych w punktach 1 i 2 zależy od wyeliminowania tych zawartych w punkcie 3, Komitet zaproponował zmianę ustawy i odnoszących się do niej postanowień, jak również opracowanie metod, które najlepiej pobudziłyby w Żydach chęci do rolnictwa. Powinny one być następujące:
1) Zlikwidowanie ograniczeń, aby żydowski kolonista mógł wybrać ziemię, gdzie
i ile chce. Pozostawienie każdemu kandydatowi swobodnego wyboru bez ograniczeń i bez różnicy, czy będzie ona leżała bliżej, czy dalej od majątków i osad
chrześcijańskich.
2) Należy wziąć pod uwagę słabość fizyczną Żydów i brak przyzwyczajenia [51]
{53} do ciężkiej pracy, jak również ich całkowity brak wiedzy na temat rolnictwa.
Dlatego należy zezwolić nowym kolonistom na utrzymywanie chrześcijańskich
robotników przez pierwsze trzy lata. Po upłynięciu tego okresu żydowscy
gospodarze będą musieli pracować sami albo zatrudniać żydowskich parobków.
3) Aby w przyszłości uniknąć takich paradoksalnych przypadków jak ten z 14 kaliskimi Żydami, niezaznajomionymi z prawem stemplowym, oraz ułatwić kandydatom dostęp do ziemi bez ponoszenia kar za takie głupstwa jak 15 groszy za stempel, prośby Żydów o otrzymanie gruntów powinny być wolne od opłat i pisane na zwyczajnym papierze.
4) Aby umożliwić żydowskim robotnikom rolnym zdrowe i pożywne jedzenie,
np. mięso, żydowscy koloniści i ich rodziny oraz służba powinni zostać zwolnieni
z podatku koszernego, albo innych podatków konsumpcyjnych, które go zastąpią.
Komitet zaproponował również, aby odpowiednim urzędom natychmiast rozkazano
znalezienie i rozdzielenie odpowiednich obszarów przeznaczonych pod żydowską kolonizację. Do tego przy wydawaniu nowych korzystniejszych regulacji należy jednocześnie ostrzec wszystkich Żydów, że zostaną usunięci ze wszystkich szynków w miastach i na wsi, i jeśli chcą uniknąć katastrofy, powinni czym prędzej porzucić arendowanie i przejść do rolnictwa. Aby skierować Żydów do rolnictwa, Komitet nawet zgodził się na usunięcie Żydów nie tylko z wiejskich, ale również miejskich szynków.
5 września 1827 roku minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, któremu podlegał Komitet, przedstawił namiestnikowi powyższe ulepszenia. Uznano je jednak za tak nieistotne, że tym razem nie wysłano ich do ministrów z prośbą o wyrażenie opinii, tak jak czyniono z innymi projektami Komitetu. Jeszcze 1 lutego 1830 roku sam minister oświecenia skarżył się, że nie zna losu tych propozycji572.
572 □ Rada Adm[inistracyjna], nr 526b, p. 171.
