Według Czackiego635, deputacja Sejmu Czteroletniego, która miała za zadanie opracować projekt reformy Żydów, zgodziła się, że istnieje możliwość, aby żydowscy żołnierze brali udział w walkach w czasie swoich świąt tak samo jak żołnierze chrześcijańscy w czasie swoich, jeśli zostaną w tym celu zastosowane odpowiednie środki, jak na przykład agitacja za pomocą [6]{8} dobrych i mądrze napisanych dzieł oraz ciągłe podnoszenie poziomu oświecenia Żydów, nawet przymusem, tak, aby oświecony Żyd sam czuł obowiązek i konieczność bronienia wspólnej ojczyzny. Czacki podaje nawet dowody, że żydowscy żołnierze służący w szeregach macedońsko-syryjskich, egipskich i machabejskich walczyli również w święta. Powołuje się on także na Rambama636, według którego można się bronić w szabat. Każda wojna z natury rzeczy jest agresywna, zawsze jest jednak również wojną obronną.
Okazuje się jednak, że tymczasem deputacja sejmowa uznała kwestię służby wojskowej Żydów za nieaktualną, ponieważ projekt cytowany przez Czackiego, który miał być identyczny z projektem delegacji sejmowej, nie zawierał w ogóle żadnych propozycji tego typu.
Natomiast kwestia żydowskiej służby wojskowej była omawiana w projekcie
reformy Żydów, pochodzącym od króla Stanisława Augusta637, mającym być po prostu kopią patentu Józefa II z roku 1788638. Paragraf 42 określał, że ponieważ armia jest dla kraju żywotną sprawą, dlatego Żydzi są zobowiązani dostarczać rekrutów jak wszyscy. Żydom pozostawiony zostanie jednak wybór, czy obowiązek ten wypełniać osobiście, czy też wykupić się za pieniądze. Projekt przewiduje, że podczas osobistego wykonywania tego obowiązku przez Żydów należy uważać, aby nie rozproszyć ich w różnych formacjach, ale umieścić ich we wspólnych taborach, aby mogli pospołu wypełniać swoje obowiązki religijne i jeść koszernie zgodnie z prawami swojej religii. Zostało również przewidziane, że w soboty Żydzi nie będą zmuszani do żadnego innego zatrudnienia oprócz najpotrzebniejszych prac, które również chrześcijańscy żołnierze musieliby wykonywać w swoje święta. Jeśli jednak znajdą się Żydzi, [7]{10} którzy będą woleli służyć nie w etapach, ale pod bronią, należy spełnić ich prośbę639.
Żydowska dobrowolna deklaracja płacenia podwójnego podatku pogłównego na
rzecz skarbu państwa nie została już zrealizowana z powodu ostatecznego rozbioru Polski. Niedługo potem przyszło jednak polskim Żydom bronić swojej ojczyzny z bronią w ręku, a nawet stworzyć własną formację wojskową i po raz pierwszy wywalczyć rangi oficerskie. Stało się tak podczas insurekcji kościuszkowskiej. Temat ten został już opracowany i nie będziemy się tu powtarzać640.
Władze pruskie podczas okupacji polskich prowincji po powstaniu kościuszkowskim nie dopuszczały na swoim terytorium nawet polskich formacji wojskowych, jak również nie opowiadały się po stronie czynnej służby wojskowej Żydów, ale raczej
635 T. Czacki, Rozprawa o Żydach i Karaitach, s. 120.
636 Majmonides, zob. wyżej.
637 □ dr Ludwik Gumplowicz, Stanisława Augusta projekt reformy żydostwa polskiego.
638 □ prof. M. Bałaban, Z historii Żydów w Polsce, Warszawa 1920, s. 183 i dalej.
639 □ dr L. Gumplowicz, jak wyżej.
640 □ dr Ringelblum, jak wyżej, rozdziały IV i V. *To oznacza, że tekst powyższy był pisany po 1937 r., kiedy ukazała się książka Ringelbluma.
