Ministra spraw wewnętrznych Mostowskiego728 wsparł [5]{7} antysemicko nastawiony minister skarbu, twierdząc, że kraj i rząd mogą powierzyć obronę kraju jedynie tym, do których mają zaufanie. Obrona ojczyzny jest kwestią honoru i czułaby się ona obrażona, gdyby dopuszczono do tego ludzi obcych z pochodzenia, wyznania i obyczajów. Poza tym jaki pożytek byłby z żołnierza, którego cały czas trzeba by było pilnować, tak że zamiast być pożytecznym, tylko by przeszkadzał.
Istniały również opinie, jak na przykład ministra oświecenia i wyznań religijnych
Potockiego, że w ogóle należy ominąć artykuł III i dopiero po tym, jak się przekonamy, że próba wprowadzenia służby wojskowej dla Żydów nie powiodła się, zamiast niej należy zastosować podatek rekrutowy, ponieważ jeśli Żydzi będą wiedzieli, że jest krzta nadziei, aby nie służyć w wojsku, jeśli tylko zostanie na to dany choćby sygnał, chwycą się wszelkich środków, aby się od służby wykręcić.
Staszic i Koźmian widzieli, że pozostają w mniejszości. Aby jednak odżegnać
ministra skarbu od jego dążeń czerpania zysków z podatku rekrutowego, wysunęli argument, że jeśli Żydzi będą mogli wykupywać się za pieniądze, wpływy te nie powinny należeć wcale do skarbu państwa, ale do tych ludzi, którzy zastąpią Żydów w czasie służby wojskowej, ponieważ zamiast żydowskich rekrutów trzeba będzie brać chrześcijańskich, którzy przejmą obowiązki Żydów. Byłoby najsprawiedliwiej, aby Żydzi sami najmowali zastępców, ale tylko takich, którzy nie podlegają rekrutacji albo zostali już od niej zwolnieni.
Byłoby to sprzeczne z artykułem II, który rozkazał umieścić car. W końcu artykuł
III został przyjęty w następującej formie: „W przypadku, kiedy nie będzie konieczna
osobista służba wojskowa Żydów, zostanie wyznaczona ogólna opłata, którą Żydzi będą co roku wpłacać do skarbu państwa za zwolnienie od [6]{8} rekrutacji”.
Według prof. Wacława Tokarza729, na taką treść wpłynął również słaby skutek
poboru Żydów, który natychmiast przedsięwzięto w roku 1816. Wtedy spośród 500
wezwanych do pułków stawiło się ledwie 144, a z nich później jeszcze 18 uciekło.
Prawidłowości wspomnianych liczb nie udało się dokładnie potwierdzić i jesteśmy co do nich sceptyczni. Po pierwsze, prawo weszło w życie pod koniec 1816 roku, tak że ledwie zdołano przeprowadzić rekrutację, a nawet gdyby się to stało, liczba 500 żydowskich rekrutów jest zbyt wysoka w proporcji do liczby żydowskiej ludności.
Przy przyjmowaniu artykułu III miała odgrywać rolę również opinia generała
Dąbrowskiego, że Żydów nie można dopuścić do formacji wojskowych bez długoletniego i systematycznego przygotowania730.
7 stycznia 1817 roku ukazał się gorąco dyskutowany dekret o służbie wojskowej
Żydów o następującej treści:
„Biorąc pod uwagę, że wśród ludności żydowskiej nadal rozpowszechniony jest
zwyczaj zawierania małżeństw przed 20 rokiem życia i z tego powodu żydowska
728 Tadeusz Antoni Mostowski (1766–1842), polityk, publicysta, wydawca i krytyk literacki. Od 1812 r. minister spraw wewnętrznych Księstwa Warszawskiego, następnie Królestwa Polskiego.
729 □ Dr Wacław Tokarz, Armia Król[estwa] Polsk[iego] [[1815–1830]], [Piotrków] 1917, p. 116. *Wacław Tokarz (1873–1937), historyk, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, pułkownik Wojska Polskiego.
730 □ tamże, s. 117.
