interesów bardzo liczna grupa dzieci została pozbawiona opieki rodzicielskiej. Wiele rodzin nie jest w stanie wystarczająco wyżywić swoje dzieci. W ten sposób powstaje nagląca konieczność zapewnienia dodatkowego wyżywienia dzieci, ich odziania i obucia, zakwaterowania w internatach i półinternatach, ogniskach, ogródkach jordanowskich itp. przez stowarzyszenia CENTOS, którym w poszczególnych miastach podlega opieka nad sierotami i dziećmi. W wielu miastach, w których z rozmaitych względów nie ma zajęć szkolnych, należy zatroszczyć się o odpowiedni nadzór nad dziećmi w wieku szkolnym93.
Nowy zakres zadań dla żydowskiej opieki społecznej powstał w wyniku przejęcia tych funkcji, które dotychczas podlegały władzom państwowym i miejskim. Chodzi tu przede wszystkim o pensje dla dawnych polskich urzędników państwowych i komunalnych, dalej o państwowe renty inwalidzkie, a w końcu całą publiczną opiekę nad ubogimi. Te wszystkie koszty spadły teraz na żydowską opiekę społeczną.
Równie niejasne są także stosunki w obowiązkowych ubezpieczeniach społecznych (Zakład Ubezpieczeń Społecznych). W grudniu zeszłego roku wstrzymano część wypłat na rzecz Żydów, podczas gdy nadal pobierano składki w pełnym wymiarze94. Ta sprawa zostanie jeszcze najprawdopodobniej uregulowana ustawowo, ale tymczasem emeryci, którzy przez dziesiątki lat wpłacali składki na obowiązkowe ubezpieczenia, pukają na próżno do drzwi żydowskiej opieki społecznej.
Opisane powyżej obszary działalności opieki społecznej wymagają niewyobrażalnych środków, nawet jeśli próbowano by zaspokoić istniejące potrzeby choćby w minimalnym stopniu. Ani rady żydowskie, ani dobrowolne stowarzyszenia nie są w stanie w najmniejszym nawet zakresie sfinansować tych wyzwań. Przed wojną wydatki na opiekę społeczną wynosiły zaledwie 2–4% ogólnego budżetu żydowskich gmin wyznaniowych. Gminy wyznaniowe czerpały swoje dochody tylko w drobnej części z odpisów podatkowych zamożnych Żydów, a w daleko większej części z opłat cmentarnych, szczególnie zaś z dochodów z uboju rytualnego. Te ostatnie zostały całkowicie wyeliminowane, opłaty cmentarne znacznie się zmniejszyły, a w chwili obecnej nie daje się zbyt wysoko oszacować wielkości opodatkowania Żydów.
Aby już w najbliższym czasie żydowska opieka społeczna nie zapadła się kompletnie, należy pomyśleć o stworzeniu nowych źródeł dochodów. Sama pomoc zagraniczna nie będzie wystarczająca. W znacznie większym stopniu trzeba w jakiś sposób włączyć państwo i miasto. Albo będą one w dalszym ciągu finansować dotychczasowe obszary
93 Wszystkie szkoły żydowskie zamknięto 4 grudnia 1939 r. W sierpniu 1940 r. generalny gubernator zezwolił na zakładanie szkół powszechnych dla Żydów pod nadzorem rad żydowskich. W Warszawie jednak władze sanitarne blokowały otwarcie szkół aż do września 1941 r. Zob. R. Sakowska, Ludzie z dzielnicy zamkniętej…, s. 105–106.
94 Zarządzenia generalnego gubernatora z 9, 16, 20 grudnia 1939 r. pozbawiały Żydów prawa do emerytur, zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków dla weteranów wojennych, natomiast Zakład Ubezpieczeń Społecznych wciąż pobierał od nich składki. KK, a potem Prezydium ŻSS w Krakowie wielokrotnie usiłowały wynegocjować przywrócenie Żydom wypłaty świadczeń, uzyskując wstępne zgody urzędników. Mimo to z dniem 1 marca ustały zarówno wszystkie zobowiązania Żydów wobec Ubezpieczalni Społecznej, jak i świadczenia na ich rzecz ze strony US. Zob. „Dziennik Rozporządzeń GG”, 21 grudnia 1939, nr 12 i 13, s. 206, 227; ibidem, 15 stycznia 1940, nr 1, s. 2; AŻIH, ŻSS, 211/4, k. 26; ibidem, 211/126, k. 69–70.
