Po 08.1940, Warszawa-getto. N.N., " די יודישע פלאָג " [„Żydowska plaga”]. Krytyczna
ocena działalności ŻSS i Jointu
[1] Żydowska plaga
Wśród różnych gałęzi działalności, które zostały stworzone po wybuchu wojny PRZEZ Joint albo PRZY Joincie, ostatnio rozwinęła się instytucja o nazwie Referat Kontroli.
Według wyjaśnień kierownika wspomnianej instytucji, słynnego mistrza słowa i adwokata, [Gustawa] Wielikowskiego, Referat Kontroli postawił przed sobą następujące zadania:
a) przeprowadzenie w urzędach Żydowskiej Samopomocy Społecznej prac profilaktycznych, tzn. zwrócenie uwagi na to, aby wszystko co jest robione w ramach Jointu na polu pracy społecznej i filantropijnej, nosiło znamię etycznej czystości,
b) znalezienie i usunięcie szkodliwych elementów, wszystko jedno w jaki sposób znalazły się one w instytucji, która stoi pod szyldem Żydowskiej Samopomocy Społecznej, jako opłacani urzędnicy albo tzw. działacze honorowi.
Z pewnością nikt nie zaprzeczy, że w nadzwyczajnych warunkach życia i w specyficznej atmosferze, w jakich rekrutują się teraz u nas kadry urzędników społecznych i aktywistów, referat taki jest PILNĄ POTRZEBĄ. Jednak bardzo wątpliwe jest, czy szanowny kierownik tej instytucji, przy jego najlepszej woli, przy genialnych zdolnościach i przy najbardziej energicznych staraniach, będzie mógł wypełnić to zadanie.
Z wyjaśnień, które adw. Wielikowski podał na specjalnym posiedzeniu w trakcie spotkania różnych sekcji i zarządów wydziałów o warunkach, w jakich będzie prowadzona praca, można zobaczyć, że Referat Kontroli ma tę samą wadę co Liga Narodów19: BRAKUJE ŚRODKÓW WYKONAWCZYCH, a samymi słowami, jakkolwiek mocne i przekonujące by one były, nic nie da się zrobić.
Już kilka tysięcy lat, jak uroczyście proklamowane zostało przykazanie „Nie kradnij”, a ludzie kradną! Aby uchronić się przed złodziejstwem, praktyczni władcy musieli wybudować więzienia. „Nie kradnij” jest oczywiście świętym przykazaniem, ale najpewniejszym zabezpieczeniem przed złodziejstwem jest strach złodzieja zostać wpakowanym do „kozy”. Victor Hugo20 powiedział nawet: eQui ouvre une école, ferme une prisone21. Mamy jednak, wydaje się, nie takie szkoły, jakie francuski wizjoner w swojej poetyckiej fantazji miał przed oczami, albo jest tych szkół zbyt mała liczba. Tak czy inaczej, trzeba się posługiwać sankcjami, środkami przymusu, aby powstrzymywać zepsutą naturę przestępców.
Mimo że Referat Kontroli nosi charakter dydaktyczny, uczniowie są albo dorośli, albo „przerośnięci”, nauczanie jest zatem spóźnione i dlatego ma mniejsze szanse na
19 Liga Narodów – międzynarodowa organizacja z siedzibą w Genewie, poprzedniczka ONZ. Utworzona w 1919 r., jej statut przyjęto na konferencji pokojowej w Wersalu. Jej celem było zachowanie pokoju na świecie oraz wspieranie współpracy międzynarodowej. W skład Rady Stałej wchodziły Francja, Wielka Brytania, Włochy i Japonia, później przystąpiły do niej także Niemcy. Polska należała do Ligii Narodów od 1920 r.
20 Victor Hugo (1802–1885), pisarz i poeta francuski, autor m.in. powieści Nędznicy.
21 Kto otwiera szkołę, zamyka więzienie (franc.).
