na 14 dni, odbiera się dowody osobiste i codziennie rano trzeba się do pracy w ciągu 14 dni meldować. (W tym miejscu p. dr Weichert podaje, że na Oboźnej w garażu niektórym urzędnikom Komisji Koordynacyjnej – nie bacząc na okazane legitymacje Instytucji Opieki Społecznej – odbierano płaszcze i przy pracy bito)150. W Warszawie wzięto by w myśl rozporządzenia ca 100 000 Żydów do pracy przymusowej. Do jakich robót potrzebna jest taka armia? (P[an] dr A[rlt]: To tylko dla uchwycenia, przecież ta armia nie będzie jednorazowo zmobilizowana, nie ma zresztą pieniędzy na takie prace…). Żydowskie organizacje same pracują nad planem robót publicznych. Plan ten obejmuje w zasadzie uprzątanie gruzów, segregację materiałów budowlanych i ich wykorzystanie, remonty częściowo uszkodzonych domów i wreszcie budow[ę] zakładów użyteczności publicznej na odcinku Opieki Społecznej z materiałów w obecnej chwili dostępnych. (dr A[rlt]: Taki projekt mnie bardzo interesuje i proszę o stosowne materiały…).
[5] Zważywszy, że do racjonalnych robót potrzebny jest element robotniczy i rzemieślniczy przeszkolony – staje się aktualną kwestia szkolnictwa zawodowego. Ponieważ już jesteśmy w końcu marca, sprawa unormowania zagadnienia szkolnictwa żydowskiego winna być wzięta pod uwagę w świetle roku szkolnego 1941/1942, natomiast praca oświatowa kursowa i przeszkoleniowa mogłaby być uruchomioną jeszcze w roku bieżącym. Wiąże się z tym zagadnieniem także sprawa emigracji. Mamy szczególnie młodzież przygotowaną do emigracji i wydają się możliwe prace w tym kierunku. Należałoby w tym względzie ulegalizować T[owarzyst]wo JEAS151, które przed wojną zajmowało się tym zagadnieniem i ma duże w tej mierze możliwości. (dr A[rlt]: Wywody Pana Dyrektora mnie bardzo interesują i prosiłbym o stosowne materiały dotyczące poruszonych spraw…).
W końcu zabrał głos p. dr Milejkowski, który w szczegółowych wywodach zobrazował stan zdrowotny żydostwa warszawskiego. Cytując cyfry dotyczące śmiertelności w okresie powojennym, wskazuje na cyfry za ten sam okres przedwojenny. Zwraca uwagę na to, że przed wojną choroby zakaźne nie grasowały wśród Żydów silniej jak u nie-Żydów. Po wojnie, niestety, sytuacja się zmieniła, bo też zasadniczo zmieniły się warunki bytowania ludności żydowskiej. Wielkie zbiednienie, przeludnienie i wynikająca stąd wprost tragiczna sytuacja mieszkaniowa, oto prawdziwe przyczyny szerzenia się tyfusu. (Na pytanie p. dr. A[rlta], czy Doktór może też podać cyfry urodzeń u Żydów, p. dr M[ilejkowski] odpowiada, że stosowne dane po ich zebraniu nadeśle do Warszawy). W dalszych wywodach p. dr wskazuje na to, że stosunki mieszkaniowe spowodowane zostały z jednej strony zniszczeniem na skutek działań wojennych, a z drugiej – przyrostem ludności ewakuowanej z innych części kraju. W tym miejscu p. dr stwierdza, że [jeśli] w zasadzie epidemia do chwili obecnej nie przyjęła rozmiarów zastraszających, to zawdzięczać to należy bardzo energicznym i szybko uskutecznionym zarządzeniom władz sanitarnych152. Ważnym czynnikiem także jest pogarszające
150 Zob. relacje z tych placówek: ARG. Getto warszawskie II, s. 254–259 i ARG I 418.
151 Jewish Emigration Aid Society (ang.), Żydowskie Centralne Towarzystwo Emigracyjne „JEAS” w Polsce – instytucja działająca w Polsce od 1924 r., której celem było udzielanie pomocy materialnej i organizacyjnej emigrantom żydowskim.
152 Pierwsza fala zachorowań na tyfus plamisty nastąpiła zimą/wiosną 1940 r., ze szczytowym nasileniem od marca do maja. Każdy wypadek choroby musiał być zgłoszony do władz. Chorego
