i skierowałem go do odnośnych władz szkolnych. I w tej materii decydujący głos ma Kraków.
Nawiązując do sprawy dożywiana dzieci, wskazałem na znaczenie tego dożywiania w walce z epidemią, informowałem o naszych poczynaniach na tym odcinku, które zwalczają niebezpieczeństwo zgoła innymi środkami niż budowanie murów dwumetrowych u wylotu ulicy.
P[an] Hertzog zapytał, czy Karaici są Żydami. Odpowiedziałem, iż o to samo pytał mnie p. dr Arlt172.
– To ja właśnie – przerwał p. Hertzog – zwróciłem się do niego z tą sprawą.
Odparłem, iż poprosiłem prof. [Majera] Bałabana173, znanego historyka i znawcę problemu Karaitów, o napisanie rozprawki informacyjnej dla p. dr. Arlta, którą mu też wręczyłem w Krakowie i że mogę odpis jej przesłać p. Hertzogowi.
– Chyba niewielu Karaitów jest obecnie w Guberni Generalnej? – zapytał p. Hertzog.
– Małe grupy mieszkały w Trokach pod Wilnem – odpowiedziałem – oraz w Haliczu niedaleko Lwowa. Pierwsza miejscowość znajduje się pod panowaniem litewskim, druga – pod okupacją sowiecką. Na obszarze zajętym przez wojska niemieckie mogły się znaleźć tylko pojedyncze jednostki (vereinzelte Personen).
– Tak jest – powiedział p. Hertzog – do mnie zwrócił się jeden z Karaitów, utrzymując, iż nie jest Żydem. Co pan o tym sądzi? Są oni Żydami czy nie?
– Nie czuję się powołany do wydawania sądów w tej sprawie – odpowiedziałem.
Wróciliśmy jeszcze do sprawy robót przymusowych, przy czym zaszło nieporozumienie. Jak mówiłem o kompetencji Prezydenta Miasta, p. Hertzog utrzymywał, iż właściwym jest Szef Bezpieczeństwa [Friedrich] Krüger174, przy czym zajrzał do papierów leżących przed nim. Okazało się, iż ma on na myśli przymus pracy (Arbeitszwang), a ja mówię o robotach wykonywanych przez batalion pracy gminy (Arbeitseinsatz).
Czytając drugą część okazanego listu w sprawie opasek dodatkowych, legitymacji, zaświadczeń dla magazynów, mieszkań, przepustek nocnych itp., p. Hertzog zapytywał o każdą z tych spraw, wcale mu nieznanych.
Odpowiedziałem, iż zapewne wkrótce otrzyma instrukcje z Krakowa.
Starałem się w miarę możności przygotować grunt pod rozmowę p. prezesa R[ady] St[arszych].
MW/hs
172 Zob. dok. 32.
173 Majer Samuel Bałaban (1877–1942 [1943]), historyk, w latach 1920–1930 rektor seminarium rabinicznego „Tachkemoni” w Warszawie, docent, a od 1935 r. profesor Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik Instytutu Nauk Judaistycznych i Wolnej Wszechnicy Polskiej, autor wielu klasycznych opracowań z dziedziny historii społecznej Żydów polskich w XVIII–XIX w. W getcie warszawskim kierował Wydziałem Archiwalnym RŻ. Zob. PSJ, t. 1, s. 139–140.
174 Friedrich Wilhelm Krüger (1894–1945), członek NSDAP od 1929 r., od 1932 r. poseł do Reichstagu, SS-Obergruppenführer, generał policji, wyższy dowódca SS i policji w GG w latach 1939–1943, sekretarz stanu od maja 1942; zginął prawdopodobnie śmiercią samobójczą. Był współodpowiedzialny za zbrodnie na Żydach, a także za terror wobec cywilnej ludności polskiej. 20 kwietnia 1943 r. Armia Krajowa przeprowadziła nieudany zamach na jego życie.
