***
AKCJA SANITARNO-LEKARSKA ŻSS
(prowadzona za pośrednictwem TOZ-u i Wydziału Walki z Epidemiami)
Z uwagi na niezwykle ciężki stan finansowy ŻSS zarówno TOZ, jak i Wydział Walki z Epidemiami dostosowały wymiary swych działalności do najkonieczniejszych potrzeb i wymogów chwili. Należy jednak podkreślić, iż mimo nader ciężkich warunków działalność sanitarno-lekarska ŻSS nie uległa zahamowaniu i prowadzona była na ogół w m[iesiącu] lipcu w zakresie tylko nieznacznie uszczuplonym.
Dane liczbowe z działalności TOZ-u i Wydziału Walki z Epidemiami przytoczone niżej wymagają szeregu uwag natury ogólnej:
W ambulatorium TOZ-u daje się zauważyć wzrost ilości pacjentów niewykazujących schorzeń organicznych, lecz cierpiących na skutek złego odżywiania i wyczerpania, wykazując dolegliwości natury nerwowej, zaburzenia w krążeniu oraz niedomagania przewodu pokarmowego i systemu wydzielniczego. Wyniszczenie wśród dorosłych i dzieci skutkiem wyjątkowo ciężkich warunków bytowania jest ogromne. Już w pierwszych miesiącach wojny stwierdzono u dzieci przypadki zupełnej awitaminozy (szkorbutu); poradnia przeciwgruźlicza stwierdza coraz większą ilość gruźliczo chorych, którzy zwracają się o pomoc, będąc w zaawansowanym stadium choroby. Trudność leczenia komplikuje i uniemożliwia brak dostatecznej ilości sanatoriów i prewentoriów oraz niemożność wykorzystania nawet tych łóżek, które mogłyby być do dyspozycji (np. sanatorium „Brijus”), a to z powodu braku funduszów; w poradni dermatologicznej stwierdzono dużą ilość świerzby, powstałej wskutek niedostatecznej ilości mydła. Zwraca również uwagę dość znaczna ilość przypadków strupnia – favusa582 – leczonego w stacji światłoleczniczej TOZ-u.
W dziale higieny społecznej poza stałą pracą, prowadzoną przez Wydział Walki z Epidemiami, opieką nad punktami noclegowymi dla uchodźców, nad kuchniami ludowymi, dożywianie chorych i ozdrowieńców itd. rozdano ulotki o czystości, o walce z gruźlicą, jaglicą583, durami oraz biegunką. Z powodu licznych przypadków odry i czerwonki w Głównym Domu Schronienia przy ul. Wolskiej nr 18 przydzielono już w m[iesiącu] czerwcu 4 pielęgniarki dla pomocy przy opanowaniu epidemii. Przydzielono również temu Zakładowi, jak i innym, większą ilość leków oraz produktów odżywczych, otrzymanych ostatnio z darów Związku Żydów w Szwajcarii584 (ovomaltiny585, kakao, sera i bulionu).
Idąc po linii profilaktycznej i w trosce o dobro dorastającego pokolenia, TOZ przyczynił się do uruchomienia prewentorium dla dzieci w Radości586 (o kuchniach dziecięcych TOZ-u – vide „Kuchnie ludowe, dziecięce i samowystarczalne”). Obok istniejących
582 Strupień – właśc. strupień woszczynowy (favus). Odmiana grzybicy rozwijająca się w złych warunkach higienicznych i dotykająca zazwyczaj najuboższych warstw ludności.
583 Jaglica (łac. trachoma) – zakaźna choroba oczu mogąca prowadzić do ślepoty.
584 Był to pierwszy transport żywności przesłany przez Hilfsaktion für Notleidende Juden in Polen z Zürichu, który dotarł do Warszawy 14 lipca 1940 r. Zob. AŻIH, AJDC, 210/38, k. 28; zob. przyp. przy dok. 3.
585 Ovomaltina – preparat mleczny w proszku.
586 Radość (pow. Warszawa), obecnie część Warszawy.
