w Urzędzie Prezydenta, zajmujący się zresztą w ogóle administracją, a kierowany przez Alfonsa Ilga22. Po kolejnej reorganizacji niemieckich władz nadzorczych miasta Warszawy wiosną 1940 r. i powstaniu Urzędu Pełnomocnika Szefa Dystryktu na miasto Warszawę nadzór nad organizacjami opiekuńczymi w Warszawie przypadł Wydziałowi Administracji Wewnętrznej tego urzędu, w którym sprawami opieki społecznej zajmował się Heinrich Bollenbach23. Jednocześnie analogicznym referatem w Urzędzie Szefa Dystryktu kierował Karl Massing24. Kompetencje obu urzędników nie były jasno rozgraniczone25.
Do września 1940 r. przedstawicielem KK do spraw kontaktów z władzami był Michał Weichert, później funkcję tę przejął Gustaw Wielikowski, doradca ŻSS przy szefie dystryktu warszawskiego i członek Prezydium ŻSS. W tym czasie na stanowisku kierownika referatu w Urzędzie Szefa Dystryktu również zaszła zmiana: został nim Heinz Auerswald26. Kwestie opieki społecznej znajdowały się w jego gestii także po 15 maja 1941 r., gdy został komisarzem ds. żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej27.
Początkowo KK miała bardzo prostą strukturę, złożoną z zarządu i pięciu wydziałów: opieki nad dzieckiem (realizował ją CENTOS), opieki sanitarnej (TOZ), Wydziału Kuchen Ludowych, Wydziału Opieki nad Przesiedleńcami i Bezdomnymi i Wydziału Zbiórki Odzieżowej28. Jej siedzibą była kamienica przy ul. Leszno 13, gdzie mieściły się również sortownia, pralnia i warsztaty reperacji odzieży ze zbiórek. Prawdopodobnie
22 Alfons Ilg, przedstawiciel NCK na m. Warszawę. Z ramienia komisarycznego prezydenta Warszawy Oskara Dengla miał nadzorować KK. Po reorganizacji Zarządu Miejskiego w styczniu 1940 r. odpowiadał za urząd prawny oraz administrację ogólną. Zob. Marcin Urynowicz, Adam Czerniaków 1880–1942. Prezes getta warszawskiego, Warszawa 2009, s. 233, 278; J. Adamska, Organizacja niemieckich urzędów nadzorczych w Warszawie…, s. 370.
23 Heinrich Bollenbach, przed wojną zawodowy pracownik komunalny (prawdopodobnie w Wiesbaden), od stycznia 1940 r. na mocy specjalnego zarządzenia gubernatora Ludwiga Fischera kierownik opieki społecznej dla miasta Warszawy, od kwietnia – odpowiedzialny za nadzór nad opieką społeczną w Wydziale Administracji Wewnętrznej Urzędu Szefa Dystryktu. Wspominany pozytywnie przez Weicherta i pracowników SKSS. Zob. B. Kroll, Opieka i samopomoc społeczna w Warszawie…, s. 143; Weichert, cz. I, s. 63; J. Adamska, Organizacja niemieckich urzędów nadzorczych w Warszawie…, s. 374–376.
24 Karl Massing (1907–?).
25 Zob. rozdział I. Na temat struktury władz niemieckich w okupowanej Warszawie zob. J. Adamska, Organizacja niemieckich urzędów nadzorczych w Warszawie…, s. 365–384.
26 Heinz Auerswald (1908–1970), adwokat, od 1933 r. członek SS, od 1937 r. w NSDAP, do września 1939 r. adwokat w Berlinie, następnie kierownik Kenkartestelle w Urzędzie komisarycznego Prezydenta Miasta Warszawy, później (po sierpniu 1940 r.) kierownik Podwydziału Spraw Ludnościowych i Opieki Społecznej w Urzędzie Pełnomocnika Szefa Dystryktu, od 15 maja 1941 do listopada 1942 r. komisarz ds. żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej w Urzędzie Szefa Dystryktu. Następnie krótko sprawował funkcję starosty powiatowego (Kreishauptmann) w Ostrowi Mazowieckiej, od stycznia 1943 r. był w Wehrmachcie. Po wojnie adwokat w Düsseldorfie. Zob. Markus Roth, Herrenmenschen. Die deutschen Kreishauptleute im besetzen Polen – Karrierenwege, Herrschaftspraxis und Nachgeschichte, Göttingen 2009, s. 457–458.
27 Notatki z rozmów Michała Weicherta z administracją niemiecką publikujemy w niniejszym tomie (rozdział I). Zapisy rozmów Gustawa Wielikowskiego z Heinzem Auerswaldem można odnaleźć w jego korespondencji z Prezydium ŻSS w Krakowie, zob. AŻIH, ŻSS, 211/124–133.
28 Dok. 4.
