282 „Undzer Weg” nr z 06.12.1941 [7]
Po pierwsze, w tych miastach i miasteczkach, wedle a[…]a nie ma gett, a jeśli tak – to nie są zamknięte. [Ludzie] mogą mieć kontakt ze żydowskim światem, a przede wszystkim z chłopem, dostawcą środków żywnościowych i a[…]a ich dobytku. Po drugie, i co jest najważniejsze, żywność jest znacznie tańsza i jeśli już trzeba a[…]a się wyprzedać z [ostatniej] koszuli, to chociaż dostaje się za to a[…]a.
W części miasteczek Żydzi dalej żyją z handlu i rzemiosła, w innych również z pracy kontraktowej. Stosunki z chrześcijańskimi sąsiadami są przyjazne, bez [antyżydowskich] zajść i [sprawiania] problemów. Nawet podejście władzy okupacyjnej do Żydów jest umiarkowane.
Trzeba jednak, niestety, szybko dodać, że życie społeczne na prowincji stoi na bardzo niskim poziomie i [winne] temu są Rady Żydowskie, które starają się we wszystkim, czego [dotkną], wiernie „służyć”, by przypodobać się władzy [okupacyjnej].
Jeszcze gorzej jest z życiem kulturalnym w tych miasteczkach. Z powodu braku działaczy kulturalnych są całkowicie bb[…]bb pole. Tam, gdzie znajdują się nasi towarzysze w większej liczbie, [biorą] oni aktywny udział przede wszystkim w pomocy społecznej, we wspieraniu uchodźców itp. Pomimo to nie mają oni a[…]a Rad Żydowskich, gdzie jest im, ze zrozumiałych względów aa[…]aa współpracować.
Jako przykład bierzemy kilka miasteczek w dystrykcie L577.
M-n578
Żydów tutaj [już] nie ma. Miasto zostało mocno spalone w czasie działań wojennych i na dodatek Żydzi zostali wygnani co do jednego.
B-l579
Miasteczko ma około trzech tysięcy mieszkańców, z czego większość to Żydzi. Władza daje im żyć z handlu [i] rzemiosła. Nie ma tu getta i można powiedzieć, że Żydzi zarabiają tu na [swój] kawałek chleba. W miasteczku znajduje się duża liczba uchodźców z Kalisza, którzy mają tu wsparcie i utrzymanie. Chodzić po ulicy można tu tylko do 7 wieczorem, jak zresztą w całym dystrykcie L[ubelskim]. Ale w żydowski nowy rok władza pozwoliła Żydom chodzić do 9 wieczorem. Jest to charakterystyczny szczegół, który ilustruje sytuację na miejscu. Towarzysze są tu silnie zaangażowani w działania społeczne, w miasteczku znajduje się kibuc, w którym żyje około 50 [towarzyszy], pracujących na polach u dziedziców. Dzięki chalucom dziedzice zmienili swój „pańszczyźniany” stosunek także do chłopów. [17]
St-n580
Także w tym miasteczku większość stanowią Żydzi. Około tysiąca osób, które żyją z handlu i rzemiosła. Stosunki z sąsiadami także są tak dalece dobre, że nawet pozostał żydowski burmistrz sprzed wojny. Środki żywnościowe są tu tanie i to dało możliwość naszym [miejscowym] towarzyszom urządzić tu towarzyszy, którzy przybyli z drugiej strony581. Także obok miasteczka znajduje się kibuc, który liczy około 60 chaluców. Także tu zajmują się [oni] pracą rolną.
