312 Słownik terminów
narażeni na bicie. Jednocześnie opuszczenie getta stawało się dla niektórych okazją do szmuglu, także do podtrzymywania kontaktów.
Rada Żydowska (niem. Judenrat) – organ administracji społeczności żydowskiej wprowadzony przez Niemców na mocy rozkazu szefa RSHA Reinharda Heydricha z 21 września 1939 r. Potocznie Radę zwano gminą lub kahałem, przez analogię do przedwojennej organizacji samorządu żydowskiego. W zależności od liczby ludności żydowskiej w Radach zasiadało 12 lub 24 członków. Do obowiązków Rad należał nadzór nad wypełnianiem rozporządzeń niemieckich na terenie gett, w tym dostarczanie robotników do prac przymusowych. Każda Rada Żydowska była też odpowiedzialna za zapewnienie porządku w getcie, pomoc społeczną, szkolnictwo i opiekę zdrowotną. Swoje zadania Rada Żydowska wypełniała przy pomocy bardzo rozbudowanej administracji, podlegała jej też Żydowska Służba Porządkowa. Dla więźniów wielu gett Rada Żydowska stała się symbolem niemieckiej okupacji, w jej składzie znajdowali się jednak również działacze, którzy w ramach ograniczeń hitlerowskich starali się prowadzić jak najefektywniejszą politykę społeczną. Rada Żydowska w Warszawie składała się z 24 członków, na jej czele stał Adam Czerniaków, a po jego samobójczej śmierci – Marek Lichtenbaum.
Sicherheitspolizei (niem. policja bezpieczeństwa, SiPo) i Sicherheitsdienst (niem. służba bezpieczeństwa, SD) – część sił bezpieczeństwa w GG. W skład SiPo wchodziło m.in. gestapo (niem. tajna policja państwowa). SiPo i SD liczyły w GG w sumie ok. 2 000 ludzi.
Szafa gra – to wyrażenie w getcie oznaczało załatwienie sprawy dzięki łapówce, przez analogię do mechanizmu włączenia muzyki po wrzuceniu monety.
Szul-Kult – (skrót od żyd. Szulun Kultur--Farband, Związek Szkolny i Kulturalny) –świecka organizacja oświatowa w Polsce,założona w 1928 r.; językami wykładowymi w jej placówkach były żydowski (jidysz) i hebrajski.
Opaska – biała opaska z niebieską gwiazdą Dawida, którą zgodnie z zarządzeniem generalnego gubernatora Hansa Franka od 1 grudnia 1939 r. musieli nosić na prawym ramieniu wszyscy Żydzi w Generalnym Gubernatorstwie powyżej 12. roku życia. Na obszarze włączonym do III Rzeszy i w Kraju Warty Żydzi musieli nosić naszyte na ubrania żółte gwiazdy. Zob. też Gwiazda Dawida.
Umschlagplatz (niem. plac przeładunkowy) – istniejąca od 1908 r. bocznica kolejowa i magazyny u zbiegu ulic Stawek i Dzikiej w Warszawie. Latem 1942 r. ludność getta warszawskiego była tam gromadzona przed deportacją do ośrodka zagłady w Treblince.
Ustawy norymberskie – przepisy regulujące status Żydów w III Rzeszy, uchwalone przez niemiecki Reichstag 15 IX 1935 r., m.in. o obywatelstwie Rzeszy oraz o ochronie krwi niemieckiej i niemieckiej czci; stały się podstawą antyżydowskiej polityki III Rzeszy.
Żydowska Służba Porządkowa (niem. Jüdischer Ordnungsdienst), SP, zwana też policją żydowską – organizacja tworzona w gettach, oficjalnie podporządkowana Radom Żydowskim, faktycznie zaś władzom niemieckim. Do jej zadań należało sprawowanie warty przy bramach getta, egzekwowanie przymusu pracy, uczestniczenie w działalności przeciwepidemicznej. W pierwszym okresie wielkiej akcji deportacyjnej w lecie 1942 r. policja żydowska eskortowała mieszkańców getta na Umschlagplatz. W Warszawie Służba Porządkowa stała się synonimem korupcji i nadużyć władzy, choć w jej działalność, szczególnie w pierwszym okresie, zaangażowana była pewna liczba przedwojennych działaczy społecznych i osób o dużym autorytecie moralnym. Komendantem Żydowskiej Służby Porządkowej w Warszawie był Józef Szeryński.
