„Jugnt-Ruf”, nr 1 [1] 11
W wieku XX, w epoce radia, telefonu, a nawet… bombowców Stuka 14, w Warszawie, podobnie jak już wcześniej wielu innym miastom, przypadł zaszczyt posiadania w swych granicach takiego „kulturalnego” osiągnięcia jak mury izolacyjne i uzbrojone posterunki straży, których zadaniem jest odciąć pół miliona ludzi od całego świata tylko dlatego, że są oni innego pochodzenia.
A teraz, gdy jesteśmy już skazani na bycie lokatorami tejże „zamkniętej dzielnicy żydowskiej”, będzie zapewne dla wszystkich interesujące i pouczające zapoznać się trochę z historią i rozwojem gett, ze wszystkimi fazami i formami, które ta tak tragiczna dla nas instytucja przybierała w różnych czasach, epokach i krajach.
Początek getta, jak to już zostało wspomniane, datuje się na średniowiecze. Całą historię getta należy od razu podzielić na dwie epoki. W pierwszej, do roku 1555, gdy utworzone zostało getto w Rzymie, Żydzi mogli zamieszkiwać także poza gettem, w innych dzielnicach, które w części krajów otrzymały nawet większe prawa jako dzielnice żydowskie niż samo getto. Z tegoż okresu bierze się też nazwa „getto”, która pochodzi od włoskiego słowa „getto” – fabryka armat, a to dlatego, że getto w Wenecji (założone w roku 1516) znajdowało się obok takiej fabryki.
W drugim okresie, po roku 1555, we wszystkich krajach Europy rozprzestrzeniła się tendencja do zmuszania Żydów, by osiedlali się tylko i wyłącznie w gettach.
Dobrowolny charakter getta najwyraźniej wystąpił w swym początkowym rozwoju w Hiszpani i. Właśnie w tej samej Hiszpanii, gdzie Żydom sądzone było kilkaset lat później przejść taki ciąg prześladowań, ukoronowany pełnym wypędzeniem w roku 1492. W tym samym kraju getta, które napotykamy już w wieku XI (w Toledo), były dla Żydów bardziej dobrowolne niż przymusowe. Zdarzały się nawet wypadki, gdy Żydzi występowali przeciw likwidacji gett, jak np. na wyspie Majorce w roku 1306.
Jednak „dobre” czasy szybko minęły. Wciąż rosnące wpływy hiszpańskiego kleru na hiszpańskie masy ludowe, fanatyzm religijny Hiszpanów, który był bezpośrednim wynikiem blisko 800-letniej wojny religijnej przeciw ówczesnym mauretańskim władcom Hiszpanii, szybko doprowadziły do tego, że żądania zaprowadzenia wydzielonej dzielnicy dla Żydów i Arabów zostały wysunięte w sposób całkowicie kategoryczny. Sobór (zgromadzenie kleru) w Walencji (1388), a szczególnie Kortezy (sejm hiszpański) w Valladolid (1412), wprowadziły nakaz zobowiązujący Żydów do mieszkania w określonych dzielnicach. Kortezy w roku 1480 decyzję tę umocniły zarządzeniem [10] nakazującym przestrzeganie jej we wszystkich miastach Hiszpanii.
Także Żydzi w Portugalii i na Sycylii nie uniknęli błogosławieństwa getta. We wszystkich miastach, gdzie znajdowały się choćby najmniejsze społeczności żydowskie, wkrótce zostały utworzone getta.
Mniej wieści mamy o gettach w Anglii i we Francj i. Są tylko źródła historyczne, z których dowiadujemy się, że w Londynie getto utworzone zostało już na początku XII wieku.
Nieco więcej uwagi musimy poświęcić historii gett we Włoszech. Kraj ten, z którego w okresie XV i XVI wieku na wszystkie europejskie kraje promieniowały nauka, sztuka i najbardziej wolnomyślicielskie, wręcz rewolucyjne idee, stał się jednocześnie w pierwszej połowie XVI wieku klasycznym krajem gett. Po założeniu getta w Wene-
