lokatorów), skarbnika, sekretarza (ewentualnie ich zastępców) oraz przewodniczących poszczególnych referatów. Przy KD działały bowiem komisje i referaty (np. Finansowa, Rewizyjna, Sanitarna, Imprezowa, Opieki nad Dzieckiem, do spraw uchodźców) oraz koła (m.in. Koło Pań, Koło Młodzieży). Na potrzeby przeprowadzania doraźnych akcji powoływano zaś specjalne komisje. Łącznie liczba członków zarządu, w zależności od liczby lokatorów danej kamienicy, mogła wynosić nawet kilkadziesiąt osób24. Z inicjatywy komitetów domowych tworzono też patronaty, które obejmowały opieką punkty dla uchodźców lub kuchnie, zazwyczaj istniejące w danej kamienicy. Ponadto działały przy KD sądy polubowne, rozstrzygające spory między sąsiadami25.
Istotnym aspektem funkcjonowania komitetów były zebrania, w których oprócz
członków zarządu, poszczególnych komisji i kół mogli uczestniczyć również lokatorzy. Podejmowano na nich decyzje dotyczące spraw finansowych (np. wysokości składek, przyznawania zapomóg, pomocy innym komitetom), sanitarnych (np. kompletowania apteczek, lustracji mieszkań), funkcjonowania kamienicy (np. zakupu żywności, naprawy elektryczności, wywozu śmieci), zbiórek, rozdzielano zadania oraz rozpatrywano prośby lokatorów. Najczęściej z zebrań sporządzano protokoły podpisywane przez przewodniczącego oraz sekretarza.
Dotychczas najpełniej dzieje i działalność komitetów domowych przedstawiła
Ruta Sakowska26. Oprócz zachowanych w ARG dokumentów wykorzystała przy tym także akta ŻSS, AJDC oraz pamiętniki i dzienniki m.in. Emanuela Ringelbluma, Jonasa Turkowa27, Michała Mazora28, Chaima Arona Kapłana29 i Henryka Bryskiera30. Warto zaznaczyć, iż w swojej pracy Sakowska przedstawiła nieco wyidealizowany obraz działalności KD, zaangażowania ich członków, jak i stosunków panujących między tymi komór-
24 Na Walnym Zebraniu KD przy ul. Nalewki 23 do Zarządu weszło 21 osób, a następnie dokooptowano jeszcze cztery. Zob. ARG. Getto warszawskie II, dok. 65, s. 364.
25 O wszystkich aspektach działalności i funkcjonowania komitetów domowych traktuje „Konspekt opracowania o komitetach domowych w getcie warszawskim”, zob. Ludzie i prace „Oneg Szabat”, dok. 31.
26 Zob. R. Sakowska, Komitety domowe w getcie warszawskim, BŻIH 1967, nr 61, s. 59–86.
27 Jonas Turkow (1898–1988), reżyser oraz aktor fi lmowy i teatralny. W getcie warszawskim kierownik Centralnej Komisji Imprezowej, zajmował się również działalnością społeczną. Autor wspomnień, m.in.: Azoj iz es gewen [Tak to było], Buenos-Aires 1948; In kamf farn lebn [Walcząc o życie], Buenos Aires 1949; C’était ainsi. 1939–1943 la vie dans le ghetto de Varsovie, Paris 1995; La lutte pour la vie, Paris 2005.
28 Michał Mazor (?–ok. 1970), adw., w czasie wojny przewodniczący CKKD przy SPS (Międzydzielnicowej Komisji Komitetów Domowych). Uciekł z pociągu do Treblinki we wrześniu 1943 r. Autor wspomnień: La cité engloutie (Souvenirs du ghetto de Varsovie), Paris 1955.
29 Chaim Aron Kapłan (1880–1942 lub 1943), nauczyciel i publicysta, założyciel powszechnej szkoły hebrajskiej w Warszawie, autor hebr. podręczników szkolnych i prac pedagogicznych, od 1933 r. do śmierci prowadził dziennik, który ocalał poza gettem (wyd. pt. Scroll of Agony. The Warsaw Diary of Chaim A. Kaplan, tłum. i oprac. A.J. Katsh, New York 1965). Zginął w Treblince.
30 Henryk Bryskier (1899–1945), inż., działacz społeczny. W czasie wojny organizator punktów dla uchodźców, wiceprezes ŻTOS, przewodniczący KD przy ul. Leszno 15; inicjator tworzenia kącików dla dzieci. W czasie powstania w getcie warszawskim został wywieziony na Majdanek, skąd po kilku miesiącach uciekł. Ukrywał się w Warszawie. Autor pamiętnika: Żydzi pod swastyką czyli getto w Warszawie w XX wieku, Warszawa 2006.
