policji jako „burżuazyjny”65. Wini Szeryńskiego i jego najbliższych współpracowników za stworzenie organizacji, która żyła kosztem ludności getta, wykorzystując swoją władzę i możliwości. Trzeba zaznaczyć, że opracowanie Witelsona powstało przed tzw. wielką akcją wysiedleńczą 1942 r. i autor nie wiedział jeszcze, jaką rolę odegra SP w tym czasie. Z większym dystansem zostało z kolei napisane inne, krótsze opracowanie o SP (dok. 34/101). W nim też jest mowa o „Szeryńskim i spółce”, ale wskazane są przy tym inne czynniki, które wpłynęły na negatywną ewolucję tej formacji. Autor zalicza do nich brak stałych wynagrodzeń66, co miało doprowadzić do stworzenia przez SP całej sieci łapownictwa w celu pozyskania dochodów.
Zbiór dokumentów w tomie 34 zamykają trzy świadectwa dotyczące działalności
agentury niemieckiej w getcie warszawskim, czyli „Trzynastki”. Informacje o tej organizacji często pojawiają się aktach ARG, a przygotowany w niniejszej edycji zbiór nie wnosi tu wiele nowego (dok. 34/109–111).
***
Tomy 33 i 34 są plonem pracy dużego zespołu zaangażowanych w nią osób, dlatego pragniemy im wszystkim podziękować, szczególnie tłumaczom z języków żydowskiego, hebrajskiego i niemieckiego: Paniom Sarze Arm, Darii Bonieckiej-Stępień, Mai Gąssowskiej, Aleksandrze Geller, Justynie Majewskiej i Magdalenie Siek. Jesteśmy również wdzięczni wszystkim, którzy wykonali transkrypty i brali udział w opracowaniu naukowym edytowanych dokumentów: Paniom Alicji Jarkowskiej-Natkaniec, Izabeli Łach, Justynie Majewskiej, Agnieszce Reszce, Dagmarze Swałtek oraz Państwu Zofii i Michałowi Trębaczom. Dziękujemy także Panu Maksymilianowi Epszteinowi za pomoc w przygotowaniu wykresów załączonych do niektórych dokumentów. Nasze podziękowania kierujemy również do dr Eleonory Bergman, która cierpliwie przeczytała oba tomy, pomogła w ustaleniu ich układu i korekcie.
Tadeusz Epsztein, Katarzyna Person, Monika Taras
65 „Ze statystyki tej wynika zupełnie jasno niezbity fakt, że Służba Porządkowa reprezentuje element burżuazyjny z[e] wszystkimi jego rozgałęzieniami i cechami”, cyt. za: ARG. Getto warszawskie II, dok. 102, s. 588.
66 „Główną może przyczyną zła było [to], że zaangażowało się 1700 ludzi bez zamiaru płacenia [im] wynagrodzenia. Wstępujący do Służby Porządkowej podpisywał deklarację, że zobowiązuje się pełnić służbę honorowo, nie w znaczeniu uczciwości, lecz bezpłatnie”, cyt. za: ibidem, dok. 101, s. 578.
