Smoleńsk i jeszcze inne)977. Oprócz tego Niemcy usiłowali wymordować wszystkich żydowskich jeńców wojennych, którzy dostali się w ich łapy, nie zważając na żadne przyjęte międzynarodowe zasady dotyczące prowadzenia wojny.
3.
Pod koniec ubiegłego roku, kiedy Hitler przekonał się, że jego cała b[…]b strategia
wzięła w łeb w czasie walk z Sowietami i gdy zauważył, iż wszystkie jego obietnice
szybkiego i definitywnego zwycięstwa na froncie wschodnim, składane narodowi niemieckiemu, skurczyły się i zostały zagrożone przez rosyjską zimę, wtedy pozwolił paść tym podłym i w poczuciu niemocy wyplutym słowom, że jakikolwiek będzie wynik wojny, los Żydów w Europie jest przypieczętowany: zostaną oni przez Niemców zlikwidowani!
Mordercze słowa wkrótce rzeczywiście znalazły straszliwy oddźwięk wszędzie
tam, gdzie Żydzi w Europie znajdowali się pod panowaniem hitlerowskiego okupanta. Wierne sługi Hitlera zrozumiały, w jaki sposób spełnić życzenie Führera i rozpoczęły akcję eksterminacyjną. Najpierw wysłali dziesiątki tysięcy [Żydów] do obozu śmierci w Warthegau, nazywającego się Litzmannstadt Ghetto (Łódź). Przebywając w ciężkich warunkach sanitarnych, bez wody, światła i kanalizacji, niemieccy i czescy żydowscy przesiedleńcy masowo umierali. Trochę później, w styczniu 1942 r., z pełną mocą zaczęła funkcjonować przerażająca ludzka rzeźnia w Chełmnie [nad Nerem], gdzie za pomocą gazu zamordowano dziesiątki żydowskich [mieszkańców] miasteczek z Kujaw, Wielkopolski i z Łodzi978. Liczba zamordowanych męczenników sięga 150 tysięcy mężczyzn, kobiet i dzieci. Stare żydowskie ośrodki, jak: Włocławek, Kutno, Lipno, Gostynin, Gąbin, Grabów i jeszcze dziesiątki innych, zostały zmiecione z powierzchni ziemi979. Z samej Łodzi na rzeź zostało wywiezionych 48 tysięcy Żydów.
Nawet w innych żydowskich miasteczkach (Ozorków, Zduńska Wola, Bełchatów,
Brzeziny [4] i inne) Niemcy urządzali „publiczne” spektakle, na które spędzali nie tylko całą ludność żydowską, ale przyprowadzali również młodzież szkolną, aby wychowywać ją w obowiązku mordowania Żydów. Były to słynne już szubienice dla Żydów, ustawiane na oczach wszystkich na rynku w mieście980.
W marcu i kwietniu tego roku zaraza przeniosła się również do Guberni i szczególnie ciężko dotknięte zostały ośrodki żydowskie w Lubelskiem: w kilka tygodni wyrwany z korzeniami został żydowski ośrodek w Lublinie (30 tysięcy zabitych)981, żydowskie
977 O zbrodniach niemieckich na terenach wschodnich RP, zob. Relacje z Kresów.
978 Ośrodek zagłady w Chełmnie nad Nerem (pow. Koło; niem. Kulmhof am Nehr) uruchomiono 8 grudnia 1941 r. Przy użyciu spalin z samochodów przerobionych na komory gazowe (Sonderwagen) zamordowano tu co najmniej 160 tys., a według innych szacunków nawet 330 tys. Żydów. Zob. Pomiechówek, Chełmno nad Nerem, Treblinka; Listy o Zagładzie i Kraj Warty.
979 Gąbin (pow. Gostynin); Grabów (pow. Łęczyca).
980 Publiczne egzekucje Żydów (przez powieszenie) odbyły się m.in. w marcu 1942 r. w Zduńskiej Woli, Poddębicach, Bełchatowie i Brzezinach. Zob. ARG I 55 (Ring. I/113).
981 Mowa o tzw. akcji wysiedleńczej z 17–31 marca 1942 r., w wyniku której 18 tys. Żydów z Lublina wywieziono do ośrodka zagłady w Bełżcu. Zob. Generalne Gubernatorstwo. Relacje i dokumenty, dok. 19 i 20, s. 47–51.
