II wojny światowej określenie osób, które mieszkały poza terytorium Rzeszy i podpisały niemiecką listę narodowościową – tzw. volkslistę.
Waffen SS – utworzone w 1940 r. wojska SS. Walczyły na froncie obok Wehrmachtu, zachowały jednak własną, niezależną od wojskowej strukturę organizacyjną. Początkowo były to jednostki elitarne, bazujące na ochotniczym
zaciągu prowadzonym wśród zdeklarowanych nazistów. W miarę pogarszania się
sytuacji na froncie wschodnim zasady naboru zostały jednak złagodzone.
Werkschutz (niem. straż fabryczna) – formacja składająca się z oddziałów niemieckich, ukraińskich i żydowskich, która pełniła funkcje policyjne w przedsiębiorstwach niemieckich (szopach) w getcie.
Werterfassungsstelle (Werterfassung) – podległa SS instytucja gromadząca i segregująca mienie Żydów wywiezionych na śmierć. Dysponowała wieloma magazynami; zatrudniała ok. 4 tys. pracowników. Prawie wszyscy zostali deportowani do Treblinki w kwietniu 1943 r. Kierownikiem Werterfassung był Obersturmführer Franz Konrad.
Zakład Zaopatrywania, ZZ – agenda RŻ, utworzona w grudniu 1940 r. Do podstawowych zadań ZZ należała aprowizacja getta. Jego przewodniczącym był radca Abraham Gepner, a kierownikiem Samuel Winter. W ramach ZZ działało kilka referatów, np. zakupów, mąki i chleba, czy ich rozdziału.
Żydowska Organizacja Bojowa, ŻOB – organizacja wojskowa utworzona w getcie warszawskim początkowo na krótko 28 lipca 1942 r., następnie reaktywowana pod koniec października 1942 r., podporządkowana politycznej
reprezentacji Żydów warszawskich – Komisji Koordynacyjnej Żydowskiego
Komitetu Narodowego i Bundu. ŻOB stawiła opór zbrojny Niemcom w styczniu 1943 r. i w kwietniu–maju 1943 r. W okresie istnienia getta szczątkowego ŻOB przeprowadzała akcje ekspropriacyjne w getcie i wykonywała wyroki na kolaborantach.
Żydowska Samopomoc Społeczna, ŻSS (niem. Jüdische Hilfskomitee, JHK) – oficjalnie działająca organizacja pomocy społecznej, której zalążki powstały we wrześniu 1939 r. w Warszawie w postaci Komisji Koordynacyjnej Organizacji Społecznych i Opiekuńczych (KK), początkowo działającej wspólnie ze Stołecznym
Komitetem Samopomocy Społecznej. Na początku 1940 r. KK z organizacji o zasięgu lokalnym (Warszawa i okolice) została przekształcona w organizację działającą w całym GG. Prezesem ŻSS był Michał Weichert (do lipca 1944 r.). Pod szyldem ŻSS działały m.in. CENTOS, TOZ i ORT. Lokalne jednostki ŻSS zajmowały się tworzeniem i zaopatrywaniem schronisk dla uchodźców, sierocińców, domów starców, kuchni ludowych, rozdzielały produkty żywnościowe.
Żydowski Komitet Narodowy, ŻKN – polityczne przedstawicielstwo Żydów warszawskich, powstałe w październiku 1942 r. w getcie warszawskim w celu kontaktowania się z władzami Polskiego Państwa Podziemnego oraz sprawowania nadzoru nad ŻOB. ŻKN jednoczył partie: Ogólnych Syjonistów, Poalej Syjon-Lewicę i Prawicę, Polską Partię Robotniczą oraz organizacje młodzieżowe Ha-
-Szomer ha-Cair i Dror he-Chaluc, współpracował też z Bundem przez wspólną Komisję Koordynacyjną.
Żydowski Komitet Opiekuńczy Miejski, ŻKOM – warszawski oddział koncesjonowanej przez Niemców ŻSS w Krakowie. W marcu 1942 r. do ŻKOM formalnie wcielono działające w getcie instytucje społeczne, m.in. CENTOS i TOZ.
Żydowskie Pogotowie Ratunkowe zob. Urząd do Walki z Lichwą i Spekulacją.
Żydowskie Towarzystwo Opieki Społecznej, ŻTOS, Żytos – zmieniona w październiku 1940 r. nazwa zagrożonej rozwiązaniem
