W Guberni Generalnej, tak przechrzczono okrojoną część dawnej Polski, Izrael
ociekał krwią. Półtora miliona ludności żydowskiej z niepokojem oczekiwało nadchodzącego roku 1940.
[13] R o k 1 9 4 0
Nadszedł rok 1940. W orędziu noworocznym do żołnierzy Adolf Hitler zapewnił
zwycięskie zakończenie wojny w r[oku] 1940. Żydzi czytali gazetki nielegalne, podające wiadomości radiowe z zagranicy, zwiastujące bliskie uderzenie armii alianckich, pocieszali się, że skończy się wojna, minie ten koszmar i wróci wszystko po dawnemu.
Hitler dopiero zaczynał się usadawiać na zajętych terenach. Poznań, Łódź, Włocławek – stały się Rzeszą. Miasta otrzymały nazwy niemieckie. Łódź przechrzczono na Litzmannstadt. Uciekinierzy z Łodzi opowiadali o strasznych rzeczach, które się tam odbywały w stosunku do Polaków i Żydów. Rej wodzili Niemcy miejscowi. Mordowano, grabiono, wysiedlano z pobliskich miast i miasteczek w ciągu kilkunastu minut, nie pozwalając nic zabierać ze sobą. 9 listopada [1939 roku] została zaaresztowana Rada Żydowska w Łodzi93. Do 24 listopada [jej członkowie] byli internowani w Radogoszczu94. 24 listopada zostali wysłani w niewiadomym kierunku. Jest podejrzenie na obóz w Buchenwaldzie95. Wszelkie wiadomości urywały się i wszelkie interwencje nie pomogły.
Były to następujące osoby:
Abram Ajzner, Henryk Akawia, Edward Babiański, dr Juliusz Damm, Stefan Glatter,
Włodzimierz Glass, Samuel Hochenberg, Ignacy Jaszuński, Lejb Liberman, Juliusz
Loewsztein, Dr Leon Rubin, Jonas Rozen, Paweł Rozenfeld, Dawid Stahl, dr Jakub
Szloser, Robert Szwitgal, Izydor Wajnsztein.
Jednocześnie aresztowano i wysłano do obozów koncentracyjnych szereg działaczy politycznych i kulturalnych żydowskich, gdzie wszyscy znaleźli śmierć męczeńską.
Fale uchodźców zalewały Warszawę. Dnia 3 stycznia [1940 roku] „Nowy Kurier
Warsz[awski]” donosi o przybyciu do Warszawy 50 000 uchodźców Żydów z Łodzi,
Łowicza, Płocka, Mszczonowa, Żyrardowa i in[nych] miejscowości. Jednocześnie
ukazuje się zarządzenie, że Żydom nie wolno się przesiedlać bez zezwolenia odpowiedniego starosty96. Rada Żydowska ma obowiązek meldowania przybyszów. Wysokie kary grożą za przekroczenie zarządzenia. A jednocześnie w Warszawie wyrzucają Żydów coraz z nowych ulic dzielnicy południowej97, coraz całe domy otrzymują rozkaz przesiedlenia się w ciągu pół godziny bez prawa zabierania dobytku. Auta z SS-owcami kursują po mieście, zajeżdżają pod mieszkania, zamożniejsze ogałacają z mebli, rzeczy wartościowych i urządzają sobie eleganckie pomieszczenia.
93 Wg innych źródeł członkowie pierwszej łódzkiej RŻ (Bajratu, Rady Przybocznej) zostali aresztowani 11 listopada 1939 r. W jej miejsce powołano tzw. drugi Bajrat, który ukonstytuował się 9 grudnia 1939 r., zob. Losy Żydów łódzkich, Wstęp, dok. 15 i 16.
94 Obóz przejściowy dla aresztowanych przedstawicieli inteligencji łódzkiej utworzono 9 listopada 1939 r. w fabryce włókienniczej Michała Glazera w Radogoszczu. Zob. więcej Losy Żydów łódzkich.
95 KL Buchenwald (początkowo nazywany Konzentrationslager Ettersberg) – niemiecki obóz koncentracyjny w Ettersberg w pobliżu Weimaru. Funkcjonował od lipca 1937 r. do końca wojny.
96 Rozporządzenie o zakazie zmiany miejsca pobytu bez zezwolenia zaczęło obowiązywać 1 stycznia 1940 r.
97 Potoczna nazwa południowej części Śródmieścia (od al. Jerozolimskich).
