Na Pesach, [12.04.1941] [52] 137
ręce Ezawa, z pewnością dzieje się tak dlatego, że nie przykładaliśmy się do nauki
cToryc i nie dość pilnie uczyliśmy cjejc nasze dzieci, jakże więc mielibyśmy teraz zostać
uratowani(5)c?c Otóż: „I to właśnie stało itd.”, a więc Święty Błogosławiony ocala nas
z ich rąk nawet w czasie, gdy panują ręce Ezawa, właśnie w tym celu, by od tej pory
cmogło się ziścić to, że:c „głos Jakuba rozbrzmiewa cdźwiękami Toryc w synagogach
i domach nauki”. Na poziomie remez właśnie o to chodzi w zestawieniu(6): „A Święty
Błogosławiony ratuje nas z ich rąk” czc „wyrusz i ucz itd.”(7), od tej pory zatem idź413
i ucz się Tory.
* * *
„A tego, który nie potrafi zadać pytania, ty sam zagadniesz”(8). Spróbujmy zrozumieć,
dlaczego jest tu powiedziane „ty” w rodzaju żeńskim, podczas gdy cw ustępie
o synuc mądrym i co synuc niegodziwym powiedziano „ty” cw rodzaju męskimc,
a ponadto dlaczego użyto ctuc słowa „otwórz”, a nie: powiedz mu; i dlaczego cw przypadkuc
mądrego oraz niegodziwego powiedziano: „i ty także cpowiedz muc”, lecz cnie
uczyniono tego w przypadkuc syna prostego; poza tym w świętych księgach poruszana
jest też kwestia zadawania pytań o przykazania, cktórychc tej nocy czadajemy znaczniec
więcej niż cprzy innych okazjachc w odniesieniu do innych przykazań, wszak crównie
dobrzec o zakładanie tefi lin moglibyśmy dopytywać: na co i po co cje ustanowionoc.
Być może cwyjaśnienie jest następujące:c w cPirkejc Awot rozdz. 5, miszna 7, jest
mowa o siedmiu cechach znamionujących cczłowiekac mądrego, cktóry m.in.c „pyta stosownie
do rzeczy itd.”(9), nie powiedziano ctamc jednak, że mądry nie powinien wcale
zadawać pytań i że rozumie wszystko, co mówi doń jego nauczyciel, nie musząc co nicc
pytać. Wręcz przeciwnie, znaczy to, że uczeń koniecznie pytać powinien, albowiem
jedna z czterdziestu ośmiu powinności, jakich wymaga nauka Tory, jest cnastępująca:
c „czynić swego nauczyciela mądrzejszym”(10), należy więc zrozumieć, jakim sposobem
ktoś uczy się Tory, czyniąc swego nauczyciela mądrzejszym, gdyż wedle prostego
rozumienia oznaczałoby to, że jedynie nauczyciel odnosi z tego pożytek. Otóż
rozbrzmiewa cdźwiękami Toryc w synagogach i domach nauki, dopóty „ręce nie są rękami Ezawa”,
czyli nie mają nad nimi władzy”; Pesikta zutrata (Lekach tow), Be-reszit 27, 22: „»Głos jest głosem
Jakuba«, rabbi Berachia powiedział: »Dopóki głos Jakuba rozbrzmiewa, dopóty ręce Ezawa nie
mają władzy«”.
(5) W poprzednich edycjach: ninacel c„zostaniemy uratowani”c.
(6) Tj. zestawienia dwóch przytoczonych tu cytatów.
(7) Z Hagady na Pesach.
(8) Ibidem.
(9) Miszna, Pirkej Awot 5, 7: „[Siedem rzeczy znamionuje głupca i siedem] mędrca: mądry nie
przemawia wobec takiego, kto przewyższa go w mądrości i liczbie [lat lub uczniów], nie przerywa
drugiemu mówiącemu, nie odpowiada pochopnie, pyta stosownie do rzeczy i odpowiada wedle
zasad logiki, mówi o pierwszym najpierw, a ostatnim na ostatku, a o czym nie słyszał, powiada:
tego nie słyszałem, i przyznaje się do prawdy”.
(10) Ibidem, 6, 6.
413 Hebr. lech zapisano ze znakiem cere oznaczającym samogłoskę „e”.
