Wstęp 9
osób z getta warszawskiego, wobec gwałtownie pogarszających się warunków życia i kłopotów ze zdobywaniem pożywienia.
Jednym ze stosowanych przez Niemców sposobów pozbycia się przynajmniej części mieszkańców stało się wyeliminowanie tych, którzy nie posiadali dokumentów stałego pobytu. Sprawdzanie dokumentów rozpoczęło się w pierwszym tygodniu lipca 1941 r. jednocześnie w kilku miejscowościach. W Nowym Dworze Mazowieckim najpierw przez tydzień przeprowadzano dezynfekcję ubrań i mieszkań, czyli tzw. parówkę. Potem dokonano przymusowej wielogodzinnej kąpieli kobiet i mężczyzn w Wiśle, po czym duża część mieszkańców getta nowodworskiego znalazła się (6 lipca) w obozie w Pomiechówku. Szacuje się, że było to ponad 2000 osób. Żydzi z Zakroczymia oraz Płońska po sprawdzeniu dokumentów zostali przeprowadzeni przez tzw. bramki, tj. szpalery uzbrojonych w pałki gestapowców i szturmistów. 107 mieszkańców Zakroczymia po tym brutalnym pobiciu przewieziono od razu do Pomiechówka, natomiast 1200 Żydów z Płońska spotkało to po 48-godzinnym oczekiwaniu.
W literaturze przedmiotu mówi się o 6000 uwięzionych w obozie Żydów z Nowego Dworu, Płońska, Zakroczymia oraz pobliskich miejscowości4. Wydaje się, że liczba ta powinna być zweryfikowana. Prawdopodobnie nie dokonywano już dosiedleń do obozu z rejencji ciechanowskiej, a Żydzi pochodzący z innych miejscowości przebywali w tym czasie w gettach w Płońsku, Nowym Dworze Mazowieckim lub w Nowym Mieście. W wielu relacjach pojawia się też informacja o ogromnym zagęszczeniu szesnastu sal, mieszczących do 200 osób każda, co maksymalnie daje sumę 3200 osób. W nowszej literaturze pojawia się informacja o 4000 uwięzionych5. Na podstawie dostępnego obecnie materiału źródłowego nie jest możliwe dokładne ustalenie liczby uwięzionych w obozie.
W świetle relacji błędna jest też podawana w wielu opracowaniach data 13 lipca jako dnia dotarcia do obozu Żydów z Płońska. Pojawia się ona rzeczywiście w anonimowej relacji, niemniej nie znajduje potwierdzenia w innych świadectwach6. Bardziej prawdopodobna wydaje się data 9 lipca. Ostatecznym potwierdzeniem jest podawany przez większość autorów relacji sześciotygodniowy okres pobytu w obozie, zakończony 14 sierpnia7.
Rady żydowskie starały się otoczyć opieką swoich mieszkańców uwięzionych w Pomiechówku. Pomoc, zwłaszcza żywnościowa, płynęła dla obozowiczów przede wszystkim z Płońska i Nowego Dworu. Szczególnie zasłużył się przewodniczący płońskiego Judenratu Jakub Ramek8, który nie dość że zorganizował regularne
