190 Wstęp
Żydowski listonosz10Pereca Opoczyńskiego, współpracownika „Oneg Szabat”, który w getcie pracował właśnie jako listonosz. Nie wszystkie listy trafiły jednak do getta warszawskiego za pośrednictwem poczty. Część z nich została przywieziona przez przesiedleńców.
Korespondencja w czasie II wojny światowej podlegała cenzurze. W wypadku tego zbioru ślady działania cenzury zachowały się jedynie przy niektórych listach napływających ze Stanów Zjednoczonych, choć w czasie, kiedy je nadsyłano, Stany Zjednoczone nie były w stanie wojny z III Rzeszą. Opaski cenzury niemieckiej zachowały się przy dokumentach 37, 40, 41, 61 oraz 77. Opaska przy dokumencie 37 wskazuje, że list był czytany przez cenzora w Genewie. Opaski przy dokumentach 41 oraz 77 mają stempel cenzury Oberkommando der Wehrmacht (OKW, Naczelne Dowództwo Wehrmachtu). Szczególnym przypadkiem jest dokument 80, przy którym zachowało się memorandum nr 12 cenzury brytyjskiej, instruujące odbiorcę listu, co należy zrobić w razie niedostarczenia całej zawartości listu. Ze względu na zły stan zachowania korespondencji, ubytki w tekście, brak oryginałów oraz kopert nie można wykluczyć, że pozostałe listy również podlegały cenzurze. Kontrolowane musiały były np. listy z obozów jenieckich, które zachowały się tylko w odpisach11.
Wykaz listów (dok. 93)
Listy kaliskie są zaopatrzone w pięciostronicowy wykaz. Jest to cenny dokument, który pomaga w zrozumieniu sposobu ewidencjonowania i opracowywania dokumentów przez „Oneg Szabat”. Wykaz został sporządzony przez stałego współpracownika Archiwum, Jechiela Górnego. Niewiele o nim wiemy. Górny urodził się w 1908 r. prawdopodobnie w Kaliszu. Był związany z partią Poalej Syjon-Lewica. W getcie warszawskim mieszkał przy ul. Nowolipie 2312, a nie – jak podaje lista adresowa współpracowników „Oneg Szabat”13– na Miłej 6914. W czasie wielkiej akcji wysiedleńczej w 1942 r. pracował w szopie Landaua na Gęsiej 30. Uniknął deportacji, ale 7 sierpnia 1942 r. wśród 10 672 osób wywiezionych tego dnia do
