Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie Reichsgau Danzig-Westpreußen [17] 77 i o nich dbać! To są nasi bracia! Musimy przede wszystkim litość mieć jeden dla drugiego, a wtedy z nieba i dla nas będą musieli mieć litość, „kto okazuje miłosierdzie innym, temu okazuje się miłosierdzie z niebios”201. Po drugie, ja z mojej strony mogę wam tylko powiedzieć – ciągnie dalej swoją mowę rabin – słowa, które Bóg powiedział do Mojżesza, naszego nauczyciela, błogosławionej pamięci: „Jestem, który jestem”202, że dokładnie tak jak ja z wami byłem dotychczas, troszczyłem się i pracowałem tylko dla was, aby podnieść naszą gminę duchowo i materialnie, tak ja dla was i razem z wami będę myślał i troszczył się również na wygnaniu, byśmy wszyscy razem, bez różnicy, biedni czy bogaci, mogli egzystować również dalej. Dlatego oświadczam kategorycznie, że ja z wami się nie rozstanę, ale jak powiedziała Rut do Noemi: „Gdzie ty pójdziesz, tam ja pójdę, gdzie ty zamieszkasz, tam ja zamieszkam”203. Będziemy szli razem w tym samym kierunku, tą samą drogą i wszędzie będziemy trzymali się razem tak długo, aż będziemy mieć szansę dojść „do miejsca stałego pobytu, do własności”204, do miejsca, gdzie już będziemy mogli odłożyć kij wędrowny i powiedzieć: Już! Tu się zatrzymamy! Tu my już nie tylko się zatrzymamy, ale zaczniemy [35] budować naszą przyszłość, nasze życie w świętym kraju przodków, po tej długiej, dwutysiącletniej wędrówce.
Codziennie od tego momentu przychodzili bogaci gospodarze, którzy składali datki dla ubogich braci, a potem żegnali się przed odjazdem z rabinem. Przy pożegnaniu dochodziło do wzruszających scen, do płaczu, spazmów. „Nie płakać powinniśmy teraz! – odzywa się rabin – tylko wzmacniać się i myśleć o braciach, teraz nie jest czas łez, lecz pora tworzenia”. Każdy odjeżdżający gospodarz prosił rabina o list, w którym byłaby wykazana cała jego działalność w mieście, kim on jest i kim był, aby w świecie ludzie wiedzieli, kim jest, żeby nie traktowano ich jak włóczęgów. Jak już wspomniano, rabin swoje własne papiery zostawił w D[obrzyniu], u tamtejszego rabina, a ponieważ do tego czasu wygnano [Żydów] z D[obrzynia], jego papiery zginęły. Administracja gminy ze S[kępego] przed wyjazdem wydała rabinowi papier na podstawie kopii odpisów, które znajdowały się w archiwum gminy. To pismo związane z rabinem, chociaż ma bardziej indywidualny charakter, zawiera jednak datę i również ostatnie zdanie tego pisma ma historyczną wartość. Dlatego pozwolimy sobie tutaj odtworzyć dokładny tekst tego ostatniego papieru, który gmina w S[kępem] wydała i zaraz potem wyjechała.
Przepisane litera po literze „Z Bożą pomocą, 9 Tewet, rok 700205wg skróconej rachuby czasu,
