Prowincja Prusy Wschodnie (Provinz Ostpreussen) [45] 217
miesiącach zbudowano piękny i tym razem murowany bet ha-midrasz. Nie martwiono się, mówiono: „«nie owdowiał Izrael»261, wspólnocie nie brakuje pieniędzy”.
[tłum. z j. żyd. Sara Arm]
ARG I 974 (Ring. I/898)
Opis: oryg. lub odpis, rkps, ołówek, j. żyd., 214×298 mm, k. 7, s. 7.
Na s. 1, 2 i 3 inf. w j. pol. (ołówek): „Oddział VII”, „Oddział V”, „Oddział IV”.
Dok. napisany na odwrocie blankietów podań dla uchodźców (przesiedleńców) o przydział talonów uprawniających do otrzymania bezpłatnych kart aprowizacyjnych (Warszawa, 1940, mps powielany).
Po 1939, Warszawa-getto. N.N., Relacja o losach Żydów w niezidentyfikowanym mieście powiatowym [Raciąż] (fragment, brak początku). Przybycie uchodźców z innych miast we wrześniu 1939, wkroczenie Niemców i początek represji: pobicie przewodniczącego gminy w jego mieszkaniu, codzienne ekspedycje karne, wygnanie ludności żydowskiej z miasta z udziałem polskiej orkiestry (10.11.[1939 r.]), marsz do Nowego Dworu, następnie do Warszawy
[1] Regularne, różnorodne, życie płynęło w mieście do... 1 września 1939. Z początkiem wojny pokazali się uchodźcy z różnych miast, uciekający, bezdomni, bez dachu [nad głową], bez środków, nadzy i bosi. Ciężka ręka anioła śmierci zawisła nad Żydami. Pierwszy symptomatyczny przypadek w mieście262: w piątek przed nocą już przedostał się do miasta niemiecki patrol, przedarł się do prezesa gminy żydowskiej, notabene zabierając biednemu Żydowi 20 zł i bijąc go do krwi. Od tego [czasu] rozpoczęła się panika. Między263licznymi zarządzeniami, jakie wydane zostały przeciw Żydom, warto opisać przeżycia z Jom Kipur. Przyjechał samochód, w którym siedziało 5 gestapowców, z komisarzem na czele. Na rozkaz stawili się264wszyscy zamieszkali w mieście Żydzi. Komisarz wyskoczył z samochodu i zagroził staruszkowi rabinowi karą śmierci, jeśli zabraknie choć jednego Żyda. Stareńki rabin został zmuszony chodzić w towarzystwie dwóch szturmistów od domu do domu i apelować do sumień, by się stawiono... Na apel składały się między [innymi]
