36 Okręg Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie Reichsgau Danzig-Westpreußen [10] i każe nam iść. Do środy chowamy się w kopcach w polu, jemy trochę zerwanych zielonych pomidorów. Uspokaja się i jedziemy tak a[...]a bez niczego do Błonia.
20 VII 1941
[tłum. z j. żyd. Sara Arm]
ARG I 700 (Ring. I/972)
Opis: odpis, rkps (BW*), ołówek, j. żyd., 146×208 mm, drobne uszkodzenia i ubytki tekstu, k. 14, s. 14. Na marginesach znak (atrament): „^” (podkreślone).
10.
GRUDZIĄDZ
b.d., Warszawa-getto. N.N., Relacja o położeniu Żydów w Grudziądzu w 1939 r. Stosunki z Polakami i Niemcami przed wojną. Ucieczka z miasta po wybuchu wojny
[1] W Grudziądzu 137 rodzin – około 550 dusz – na ogólną liczbę 6400 – żydowska gmina – 8 członków – wszystkie relig[ijne] instytucje. 24% Niemców. Stosunki między Żydami a Niemcami bardzo dobre. Żydzi i Polacy – bardzo napięte. 24 sierpnia – z łóżek – a miesiąc wcześniej żołnierze wyprowadzili z magazynów – to bardzo zaniepokoiło Żydów. Od 24 każdego dnia narady w Domu Ludowym o wysyłaniu rzeczy z Grudziądza – Polacy krzyczeli, że Żydzi, wysyłając rzeczy, robią zamieszanie – a właśnie prywatni polscy mieszkańcy wywozili rzeczy. Żydzi robili to w nocy – również się ewakuowali – na 1 września –
40% ewakuowanych – a 60% do 1 – z powodu wojskowych obowiązków Żydzi zostali. Od 1-go – prezydent miasta Włodek96zaczął wydawać przepustki – Żydzi byli szykanowani (musieli stać w kolejce godzinami – magistrat został ostrzelany z armat – chrześcijanie poza kolejką). Wszystkie sklepy podczas bombardowania były zamknięte – niemieckie sklepy cały czas otwarte. Niemcy byli w świątecznych nastrojach – wszyscy mieli przygotowane swastyki na przywitanie nadchodzących Niemców. Dr Szpicer97– wiceprezes żydowskiej gminy w Grudziądzu – urodzony
