Dystrykt radomski [97] 323
starosta powiatowy z Radomia282i obejrzał wybrane miejsce. Przybył on
w towarzystwie specjalistów od spraw gett. Zaraz stwierdził, że na tym miejscu Żydom będzie zbyt dobrze. Będą mieli za dużo możliwości swobodnego poruszania się i oddychania świeżym powietrzem. I powiedział, ponoć dosłownie, tak:
– Muszę was, Żydów, mieć na jednym miejscu. Nie możecie się zbytnio rozprzestrzeniać; wystarczy, że jesteście na całym świecie. Muszę was mieć na oku w każdej chwili. Nie będę was szukać, kiedy zajdzie taka potrzeba.
Zaraz też sam, jadąc szybko samochodem, zaczął szukać innego miejsca dla Żydów. Szukając w dużym pośpiechu, zatrzymał się i wydał rozkaz, że tu i tu będzie żydowskie getto. Termin przeprowadzki do 30 grudnia, o 5 po południu. Chrześcijanie i Żydzi, którzy się nie przeprowadzą do tej godziny, zostaną zastrzeleni. Tego dnia i o tej właśnie godzinie on sam z żandarmerią przyjedzie kontrolować, czy jego rozkaz został dokładnie wykonany.
Wśród Żydów zapanował nastrój jak w Jom Kipur i Tisza be-Aw283. Wśród chrześcijan natychmiast pojawiły się nastroje towarzyszące hecom pogromowym. Powodem powstania trudnej sytuacji był:
– krótki termin przeprowadzki;
– to, iż przywódca endeków oświadczył polskiej ludności, że Żydzi nie chcą się stąd wynieść, a właśnie chcą mieszkać z chrześcijanami i dlatego przekupili starostę, żeby im dał na niby tylko to miejsce, które dla nich zatwierdził. W ten sposób błyskawicznie i nieoczekiwanie szybko powstał antagonizm.
[4] To ziarenko nienawiści padło na podatny grunt. Aby to zrozumieć, trzeba jeszcze wyjaśnić, co następuje: Żydzi z Garbatki w liczbie około 500 żyją tu już od kilku pokoleń i żyją mniej więcej na jednym, skoncentrowanym terenie. Tylko Żydzi, którzy się tu osiedlili kilka lat temu, mieszkają z braku miejsca trochę dalej, odsunięci od pozostałych Żydów. Wszystkiego jest ich 17 rodzin. I te
17 rodzin musi się przeprowadzić do getta, do pozostałych Żydów, którzy mają zostać na dotychczasowych miejscach. Natomiast liczba rodzin chrześcijańskich, które powinny opuścić kwartał wyznaczony dla Żydów, wynosi 70. Są to najbogatsi chłopi, którzy mają najbogatsze majątki na tym obszarze. Po pierwsze więc, nie mają oni gdzie się przenieść, bo domy tych 17 żydowskich rodzin wystarczyłyby tylko dla małej liczby chłopów, a po drugie, żydowskie domy nie są dopasowane do ich potrzeb, bo brakuje przy nich niezbędnych budynków, takich jak stajnie
