Rozdział I. Od początku wojny do zamknięcia getta [1] 7
którą wprowadzono zarządzeniem z 18 listopada 1939 roku15. Teraz zarządzenie się zmieniło i od 12 grudnia zamiast opasek trzeba było nosić wspomniane gwiazdy. Tymczasem w mieście pojawiły się sensacyjne pogłoski na temat sowieckiej interwencji w sprawie Żydów. Inni mówili, że Sowieci pozwolą wszystkim Żydom pochodzącym z zajętych przez nich ziem powrócić do siebie. Rozumie się, że wśród takich Żydów zapanowała wielka radość. Czekano na dzień, kiedy w mieście pojawi się zapowiedziana rosyjska komisja i zacznie urzędować. I rzeczywiście – 17 grudnia pojawiły się na murach [sporządzone] w języku rosyjskim, ukraińskim i niemieckim obwieszczenia rosyjskiej komisji do spraw repatriacji, zawiadamiające, że… Rosjanie, Ukraińcy i Białorusini, ale prawdziwi, nie wyznania mojżeszowego, tj. d„kromie Jewriejew”16 – Żydzi pojęli to z goryczą – mogą się zgłosić do komisji, aby się repatriować do Rosji. Komisja urzędowała przez kilka dni przy ulicy Zagajnikowej w fabryce Klajnmana17. Przez kilka dni ulica czerniła się od naszych żydowskich braci. Od komisji otrzymali jednak odpowiedź, że to nie o nich chodzi, ale o stuprocentowych [chrześcijan] z pochodzenia. Żydów urodzonych na tamtych terenach być może weźmie się pod uwagę później. [6] I tak oto drobnymi obietnicami rozbudzano wielką nadzieję.
Dzikie uliczne łapanki Żydów na przymusowe roboty nie miały końca. Wielkie mrozy jeszcze bardziej utrudniały wykonywanie ciężkich robót dla Niemców. Do tego również gmina wysyłała do pracy, [rekrutując] do niej za pomocą specjalnych wezwań18. Z wypełnienia tego obowiązku można się było w gminie wykupić i wtedy to ona sama dostarczała [Niemcom] robotników. Pod koniec grudnia ukazało się w „Lodzer Zeitung”19 oficjalne zawiadomienie, że nikt nie ma prawa
