Cwi Pryłucki. Wspomnienia (1905–1939) [1] 97
Sekretarz jednak utrzymywał, że jak tylko szef zakończył konferencję, on, sekretarz, poinformował ypozostałych w sali przedstawicieli prasyy, że przebiegu rozmowy nie wolno upubliczniać. Odpowiedziałem, że wtedy nie było mnie już w sali, ale von Cleinow nie uwierzył i groził, że się na mnie zemści.
Musiałem w tej sprawie prosić dra Haasa o interwencję, dzięki czemu gazeta nie została zamknięta. Ale nadzorując cenzurę von Cleinow robił „Momentowi” trudności większe niż innym gazetom. Cierpiałem z jego powodu tak długo, aż został przeniesiony z Warszawy do Łodzi.
[171] W gruncie rzeczy prasa nie była bardzo represjonowana i ogólnie odczuwalna była luźniejsza atmosfera w porównaniu z administracją carską. Dotyczyło to także organizacji zebrań i publicznych wykładów.
W obliczu tak odmienionej sytuacji powrócił mój dawny zamiar występowania z pouczającymi referatami dotyczącymi żydowskiej przeszłości. Nawiasem mówiąc, żądał tego ode mnie „Ceirej Cijon”, podkreślając, że jako inicjator powstania Centrum421 powinienem wystąpić z kilkoma referatami.
Wygłosiłem więc trzy referaty na temat: „Trzy objawy żydowskiego przywiązania do Erec Israel”. Mówiłem, że po zburzeniu Świątyni Jerozolimskiej przywiązanie Żydów do Erec Israel znalazło swój wyraz w potężnym zbrojnym powstaniu Bar Kochby, które popierali także wielcy talmudyści i przywódcy, jak reb Akiwa422 Xi ich uczniowie, którzy złamali tradycję zakazującą talmudystom udziału w zbrojnych wystąpieniach przeciwko rządzącej władzy. Dokładnie omówiłem powstałą wówczas sytuację: począwszy odX późniejszych mniejszych powstań do ostatniego dużego powstania pod przywództwem „Beniamina z Tyberiady” (około423osiemset lat po zburzeniu Świątyni)424. Wspomniane powstania pochłonęły wiele ludzkich ofiar i wywołały silne represje żydowskiej społeczności. Represje były tak rozległe, że ówcześni talmudyści uznali za konieczne nazwanie przestępstwem dążenia z całych sił do obalenia obcej władzy.
Gdy zbrojny opór Żydów całkowicie przełamano, mistycyzm zajął miejsce uzbrojonej władzy. Zatem drugi [172] etap żydowskiego przywiązania do Erec Israel wyrażał się w mesjańskich nastrojach i ruchach, które wypłynęły na powierzchnię żydowskiego życia codziennego i w ytak zwanych fałszywych mesjaszachy, którzy kabalistycznymi metodami próbowali sprowadzić zbawienie.
Dokładnie przedstawiłem osobowości tych „Mesjaszy”. Szczególną uwagę yw moim referaciey zwróciłem na postać ostatniego „Mesjasza” Szabataja Cwi425.
Stworzony przez niego potężny ruch zawsze mnie szczególnie interesował. Jest przecież faktem historycznym, że Żydzi masowo gromadzili się wokół niego i gotowi byli na jego rozkaz poświęcić własne życie. Także żydowscy bogacze przekazywali
