XII Wstęp
nych materiałów. Zadanie to powierzono Lichtensztejnowi, który 3 sierpnia ukrył je
w piwnicach szkoły5.
Jedną ze skrzyń oddanych mu do dyspozycji przekazał żonie, która spakowała
do niej przygotowane wcześniej prace i dokumenty osobiste ich obojga. W ten sposób część dorobku artystycznego Geli przetrwała i mogła stać się po latach przedmiotem niniejszego opracowania.
Według stwierdzenia Tadeusza Epszteina. autora nowego inwentarza ARG:
„Nie znamy dokładnie kryteriów, jakimi się kierowano, przygotowując materiał do
zakopania, ani pierwszej części Archiwum, ani też drugiej”6. W całym zbiorze wyodrębniono 17 spuścizn złożonych przez 13 osób, w większości działaczy lub współpracowników „Oneg Szabat”. Niekiedy, jak depozyt Racheli Auerbach7, zawierający oprócz dorobku pisarki także spuściznę poety Icyka Mangera8, pochodzą one sprzed1939 r.
Spuścizna Geli Seksztajn jest wyjątkowa w Archiwum Ringelbluma. Liczy
ponad 300 akwarel i rysunków i stanowi w nim jedyny tej wielkości zbiór prac
plastycznych. Poza nim w ARG zachowały się nieliczne rysunki, ilustrujące życie
w getcie. Dzięki starannemu i przemyślanemu przez artystkę doborowi prac można
dzisiaj nie tylko zrekonstruować jej życiorys i drogę twórczą, ale także odtworzyć
dzieje przedwojennej żydowskiej inteligencji Warszawy.
5 Zob. R. Sakowska, Dwa etapy. Hitlerowska polityka eksterminacji Żydów w oczach ofiar. Szkic historyczny i dokumenty, Ossolineum, Warszawa–Wrocław–Kraków–Gdańsk–Łódz 1986, s. 54. Druga
część Archiwum została ukryta w tym samym miejscu w lutym 1943 r. (wydobyto ją w grudniu 1950 r.). Trzecią, dotąd nieodnalezioną, ukryto przy ul. Świętojerskiej 34 w kwietniu 1943 r.
6 T. Epsztein, Wstęp do: Inwentarz Archiwum Ringelbluma (w druku).
7 Rachela Auerbach ([1899] 1901 [1903]–1976) — pisarka, tłumaczka, dziennikarka, związana ze Lwowem. Współpracowała z dziennikiem „Chwila”. Podczas okupacji przebywała w getcie warszawskim. Członkini „Oneg Szabat”. Kierowała kuchnią ludową. W marcu 1943 r. opuściła getto. Po wojnie
pracowała w Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. W 1950 r. wyemigrowała do Izraela, gdzie zajmowała się dziennikarstwem, współpracowała z Instytutem Jad Waszem w Jerozolimie.
8 Icyk Manger (właśc. Izydor Helfer, 1901–1969) — poeta, pisarz, dramaturg. Jeden z największych poetów żydowskich XX wieku.W latach międzywojennych mieszkał w Wilnie i Warszawie. Debiutował w roku 1921 w rumuńskim piśmie żydowskim „Kultur–Lige”. Od 1929 r. wydał m.in. Sztern ojfn dach
[Gwiazdy na dachu], w 1933 r. Lamtern in wint [Lampion na wietrze] i Medresz Icyk [Komentarz Icyka], w 1935 Chumesz lider [Wiersze biblijne], rok później Megile–lider [Pieśni zwoju]. W poezji nawiązywał do mistycyzmu i folkloru żydowskiego. Tworzył adaptacje sztuk Abrahama Goldfadena, pisał szkice i eseje krytyczno–literackie. Tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej wyjechał do
Londynu, w latach 1951–1967 mieszkał w Nowym Jorku. W roku 1967 osiedlił się w Izraelu. Od 1969 r. w Izraelu jest przyznawana nagroda literacka jego imienia.
