Życie Geli Seksztajn XIX
Segałowicza37 i Pereca Opoczyńskiego38. Część prac tworzących galerię pisarzy
jest opatrzona na odwrociu napisami identyfikacyjnymi w języku żydowskim.
Zgodnie z wolą artystki, która pragnęła zachować te prace dla „odrestaurowania
przedwojennego żydowskiego życia kulturalnego”, należy poświęcić kilka słów Związkowi Literatów i jego siedzibie39.
w głąb ZSRR. Mieszkał w Ałma–Acie i Moskwie. Napisał tam m.in. Himn cu Stalin [Hymn do Stalina]. Repatriowany w 1947 r., mieszkał w Łodzi, działał w ZŻLDiA. Rozczarowany polityką ZSRR, porzucił komunizm. W środowisku literackim powojennej Polski odgrywał bardzo ważną rolę. W latach 1948–1956 redagował „Jidisze Szriftn”. Dużo publikował, m.in. napisał książkę poświęconą zamordowanym przez hitlerowców pisarzom żydowskim pt. Dos lid iz geblibn [Pieśń ujdzie cało...], Warszawa 1951. W 1956 r. wyjechał do Belgii, a stamtąd do Izraela. Mieszkał w Tel Awiwie. Wiele miejsca w swojej powojennej twórczości poświęcał Polsce i Warszawie, napisał m.in.: Lider wegn Pojln [Wiersze o Polsce] 1950, Hejmerd [Ziemia ojczysta] 1951, Dor un dojer [Pokoleniei trwanie] 1967. Zob. Prace..., nr 30.
37 Zusman Segałowicz (1884–1949) — pisarz i poeta. Debiutował w roku 1903. Związany z ŻLiDŻ, był jego wieloletnim prezesem. Członek Żydowskiej Sekcji PEN–Clubu w Wilnie. W młodości działał w Bundzie. Aresztowany w 1904–1905 za udział w strajkach. Od 1906 r. mieszkał w Łodzi. W czasie I wojny światowej został zmobilizowany w 1916 r. do wojska carskiego, w 1917 r. został zwolniony.
Mieszkał w Kijowie i Moskwie, gdzie poznał Mojżesza Brodersona. W 1919 zamieszkał w Warszawie. Pisał liryki, opowiadania i eseje. W 1909 r. wydał Blumen un funken [Kwiaty i iskry]. Uznanie zyskał poematem In Kuzmir [W Kazimierzu], 1912. Publikował w czasopismach: „Kunst Ringen” (Odessa), „Folks–Cajtung”, „Hajnt”, „Der Moment”, „Lodzer Togblat”, „Di Cajt” (Londyn), „Der Tog” (Nowy Jork), „Literarisze Bleter”. Wydał wiele tomików poezji: Goldene pawes [Złote pawie], Miniaturn [Miniatury]. Największą popularność zdobył jako autor powieści: Di wilde Cylke [Dzika Cylka, 1922] i Romantisze jorn [Romantyczne lata, 1929], Dos
anarchistisze mejdl [Anarchistka] i Ejbik ejnzam [Wiecznie samotny]. Po wybuchu drugiej wojny światowej wraz z grupą żydowskich pisarzy uciekł w 1939 do Wilna, potem Kowna. Uzyskali prawoprzejazdu przez terytorium ZSRR do Bułgarii, stamtąd wszyscy udali się przez Turcję i Syrię do Palestyny (1941). Segałowicz zamieszkał w Tel Awiwie, pracował w pismach „Ha–Boker” i „Ha–Zman”. Po 9 latach wyjechał do Nowego Jorku. Pisał o Zagładzie. W 1946 r. w Buenos Aires wydał Tłomackie 13. Fun farbrente nechtn, przetłumaczone przez Michała Friedmana i wydane w 2001 we Wrocławiu pt. Tłomackie 13. (Z unicestwionej przeszłości). Wspomnienia o Żydowskim Związku Literatów i Dziennikarzy
w Polsce (1919–1939). Zob. Prace..., nr 24.
38 Perec Opoczyński (1892–1943, pseud. Perec Opoczner, Perec Chasyd) — pisarz, poeta, publicysta. Otrzymał tradycyjne wykształcenie religijne. Mieszkał w Kaliszu, Łodzi. W czasie pierwszej wojny światowej służył w wojsku carskim. Pisał opowiadania z życia chasydów, był nauczycielem hebrajskiego, współpracował z grupą „Jung Idysz”. Pisał do: „Lodzer Togblat”, „Unzer Wort”, „Unzer Ekspres”, „Lodzer Folksblat”. W roku 1933 w Łodzi wydał powieść Nawenad [Tułacz]. W latach dwudziestych przeniósł się do Warszawy, gdzie związał się z kręgiem literackim stolicy. W czasie drugiej wojny światowej przebywał w getcie warszawskim, pracował jako listonosz. Współpracownik „Oneg Szabat”. Napisane przez niego dziennik i Reportaże z warszawskiego getta (przekład, redakcja
naukowa i wprowadzenie M. Polit, ŻIH, Warszawa 2009) znajdują się w ARG. Zginął w czasie drugiej akcji likwidacyjnej w dniach 18–22 stycznia 1943 r. Zob. Prace..., nr 27.
39 Informacje pochodzą z: Z. Segałowicz, Tłomackie 13. (Z unicestwionej przeszłości). Wspomnienia o Żydowskim Związku Literatów i Dziennikarzy w Polsce (1919–1939), Wrocław 2001; R. Auerbach, Z ludem pospołu. O losie pisarzy i artystów żydowskich w getcie warszawskim, „Nasze Słowo” 1947,
